Γιατί είπε ο Χριστός «Γιατί με λες αγαθό; Κανείς δεν είναι αγαθός παρά μονό ένας, ο Θεός»;

 

Ματθαίος 19,16 Καὶ ἰδοὺ εἷς(1) προσελθὼν εἶπεν αὐτῷ· διδάσκαλε ἀγαθέ(2), τί ἀγαθὸν ποιήσω(3) ἵνα ἔχω ζωὴν αἰώνιον; Και ιδού ένας προσήλθε εις αυτόν και του είπε· “διδάσκαλε αγαθέ, τι αγαθόν πρέπει να κάμω, δια να έχω ζωήν αιώνιον;”

(1) «Ο Λουκάς τον ονόμασε αυτόν άρχοντα, δηλαδή των Ιουδαίων» (Ζιγαβηνός Ευθύμιος). Δε γνωρίζουμε με ποια σημασία ειπώθηκε το άρχοντας από το Λουκά. Ίσως λόγω του μεγάλου πλούτου του ονόμασε έτσι το νέο, για να σημάνει ότι ήταν υπολογίσιμος παράγοντας στην κοινωνία (p). «Κάποιοι μεν κατηγορούν το νέο αυτόν ως ύπουλο και πονηρό… εγώ όμως δεν θα αρνιόμουν να πω ότι ήταν φιλάργυρος και δούλος των χρημάτων, επειδή και ο Χριστός τον έλεγξε ότι ήταν τέτοιος· ύπουλο όμως δεν θα τον έλεγα με κανέναν τρόπο» (Χρυσόστομος). «Διότι αλλιώς δεν θα τον παρατηρούσε ο Ιησούς και θα τον συμπαθούσε (Μάρκ.10,21). Αλλά ως προς τα άλλα μεν ήταν καλός και επιθυμούσε την αιώνια ζωή, αλλά το αγκάθι της φιλαργυρίας είχε καταστρέψει το γόνιμο χωράφι της ψυχής του» (Ζιγαβηνός)

(2) Αυθεντική γραφή, διδάσκαλε, τι αγαθόν.

Ματθαίος 19,17 ὁ δὲ εἶπεν αὐτῷ(1)· τί με λέγεις ἀγαθόν(2); οὐδεὶς ἀγαθὸς εἰ μὴ εἷς ὁ Θεός(3)

Ο δε Ιησούς του είπε· τι με λέγεις αγαθόν; Κανείς δεν είναι αγαθός, ει μη μόνον ένας, ο Θεός.

(1) Αυθεντική γραφή που μαρτυρείται και από τους κώδικες σιναϊτικό, βατικανό, όπως και από τον Ωριγένη: «τι με ρωτάς για το αγαθό; ένας είναι ο αγαθός» = «ο μεν Ματθαίος έγραψε αυτά σαν να ρωτήθηκε ο Σωτήρας για αγαθό έργο με την ερώτηση τι αγαθό να πράξω· ενώ ο Μάρκος και ο Λουκάς λένε ότι ο Σωτήρας είπε, τι με λες αγαθό; κανείς δεν είναι αγαθός παρά μόνο ένας ο Θεός» (Ωριγένης). Σύμφωνα με τη γραφή αυτή η έννοια της φράσης είναι: Γιατί με ρωτάς για το αγαθό; Ένας είναι ο αγαθός, δηλαδή το αγαθό δεν είναι κάποια ανεξάρτητη και περιορισμένη ποσότητα στη ζωή. Είναι ιδιότητα χαρακτήρα και μάλιστα του θείου χαρακτήρα. Η αγαθότητα λοιπόν αυτή της θείας φύσης έχει αποκαλυφθεί στις εντολές (a).

Ζωή αιώνια μπορεί να εξασφαλίσει όχι κάποια ορισμένη πράξη, οσοδήποτε έξοχη και ξεχωριστή, αλλά μόνο ο έξοχος χαρακτήρας. Σαν τη γνωστότερη λοιπόν περίληψη για το ποιος πρέπει να είναι ο χαρακτήρας αυτός, ο Ιησούς αναφέρει τις εντολές, στις οποίες ο Θεός αποκάλυψε τη θέλησή του (p).

(2) «Επειδή τον πλησίασε σαν να ήταν απλός άνθρωπος και ένας από τους πολλούς και διδάσκαλος των Ιουδαίων· για αυτό λοιπόν και ως άνθρωπος συζητά μαζί του» (Χρυσόστομος). «Γιατί με λες αγαθό, αφού είμαι άνθρωπος σύμφωνα με τη δική σου αντίληψη;» (Ζιγαβηνός). «Διότι εκείνος, τόν νόμιζε άνθρωπο μόνο και όχι Θεό. Αν δηλαδή, λέει, με νομίζεις άνθρωπο και όχι Θεό, μη με λες αγαθό» (Αθανάσιος Μέγας). «Διότι κανείς από τους ανθρώπους δεν είναι αγαθός με την κύρια έννοια· και διότι είμαστε ευμετάβλητοι μιας και μετακινούμαστε από το αγαθό· και διότι συγκρινόμενη η ανθρώπινη αγαθότητα με αυτήν του Θεού, θεωρείται πονηρία» (Θεοφύλακτος Βουλγαρίας).

«Διότι δεν θα μπορούσε με τον τρόπο που λέγεται αγαθός ο Θεός, με τον ίδιο τρόπο να λεχθεί αγαθός ο άνθρωπος ο οποίος από τον αγαθό θησαυρό της καρδιάς του προσφέρει αγαθά» (Ωριγένης). «Νομίζω λοιπόν ότι αυτός που εκτελεί το πρόσταγμα «απομακρύνσου από το κακό και κάνε το καλό», ως προς αυτά μεν που κάνουν οι υπόλοιποι άνθρωποι, κάνει το αγαθό, ως προς το αληθινά αγαθό όμως, όπως ακριβώς δεν θα δικαιωθεί μπροστά στο Θεό κάθε ζωντανός άνθρωπος, αφού κάθε ανθρώπινη δικαιοσύνη αποδεικνύεται ως μη δικαιοσύνη, όταν γίνει αντιληπτή η δικαιοσύνη του Θεού, κατά τον ίδιο τρόπο ούτε αγαθός θα είναι μπροστά στον αγαθό Θεό καθένας που θα μπορούσε να ονομαστεί αγαθός σε σύγκριση με τα κατώτερα από εκείνα» (Ωριγένης).

(3) «Όταν λέει «κανείς δεν είναι αγαθός», δεν το λέει αυτό για να αποκλείσει τον εαυτό του από το ότι είναι αγαθός… Διότι δεν είπε, τι με λες αγαθό; Δεν είμαι αγαθός· αλλά (είπε) κανείς δεν είναι αγαθός· δηλαδή κανείς από τους ανθρώπους. Αλλά και αυτό ακόμη όταν το λέει, δεν το λέει αποστερώντας ούτε τους ανθρώπους από την αγαθότητα· αλλά το λέει σε σύγκριση με την αγαθότητα του Θεού» (Χρυσόστομος). «Δεν το είπε αυτό κατηγορώντας όλη την ανθρώπινη φύση για πονηρία, αλλά συγκρίνοντας την αγαθότητα που υπάρχει στους ανθρώπους με αυτήν του Θεού» (Σειρές,Χρυσόστομος)· «επειδή το αγαθό με την κύρια έννοια δεν αναφέρεται σε κανέναν παρά μόνο στο Θεό» (Ωριγένης). «Διότι μόνος κυρίως αγαθός είναι ο Θεός» (Ζιγαβηνός). «Δηλαδή εκ φύσεως μεν αγαθός είναι μόνος ο Θεός, ενώ από ελεύθερη διάθεση (θέληση) αγαθός είναι μόνο αυτός που μιμείται το Θεό» (Σειρές,Χρυσόστομος).

Μάρκος 10,17 Καὶ ἐκπορευομένου αὐτοῦ εἰς ὁδὸν(1) προσδραμὼν(2) εἷς καὶ γονυπετήσας(3) αὐτὸν ἐπηρώτα αὐτόν· διδάσκαλε ἀγαθέ(4), τί ποιήσω ἵνα ζωὴν αἰώνιον(5) κληρονομήσω;

Και καθώς έβγαινε ο Ιησούς στον δρόμον, έτρεξε εμπρός εις αυτόν ένας και αφού εγονάτισε, τον ρώτησε· διδάσκαλε αγαθέ, τι πρέπει να κάμω δια να κληρονομήσω την αιώνιον ζωήν;

(2) Ο άνθρωπος αυτός φαίνεται να ωθείται από κάποιο βαθμό ζήλου και με κάποιο πόθο αναμένει τη συνάντηση με τον Σωτήρα (b). Αυτό εκφράζει το ρήμα προσδραμών=έτρεξε προς τον Ιησού.

(3) Άλλο γεγονός που μαρτυρεί το ζήλο του και την εκτίμησή του προς το νέο διδάσκαλο (σ). «Κάποιοι κατηγορούν αυτόν το νέο, ότι είναι ύπουλος και πονηρός και θέλει να πειράξει. Δεν συμβαίνει όμως αυτό. Αλλά φιλοχρήματος μεν είναι ο άνθρωπος, όχι όμως να βάλει σε πειρασμό. Διότι άκου τον ευαγγελιστή (στο στίχο 21) ότι αφού τον παρατήρησε ο Ιησούς, τον συμπάθησε» (Θεοφύλακτος). «Δεν έδειξε μικρή προθυμία ο νέος πέφτοντας σε έναν τέτοιο έρωτα. Και ενώ οι άλλοι, άλλοι μεν τον πλησίαζαν για να τον πειράξουν, ενώ άλλοι για ασθένειες είτε δικές τους είτε ξένων, αυτός πλησιάζει και συζητά για την αιώνια ζωή. Διότι ήταν γόνιμο και πλούσιο το χωράφι της ψυχής του, αλλά το πλήθος των αγκαθιών έπνιγε τον σπόρο. Πρόσεξε λοιπόν πώς ήταν έτοιμος αρχικά για να υπακούσει στις εντολές. Διότι δεν είπε, Πώς θα μπω στη ζωή; Αλλά είπε, τι να κάνω; Τόσο έτοιμος ήταν για να εφαρμόσει αυτά που θα λέγονταν… Επιθυμεί λοιπόν τη ζωή, αλλά είναι κυριευμένος από πολύ κακό πάθος» (Βίκτωρ Αντιοχείας).

Από το Ματθαίο χαρακτηρίζεται ως νεανίσκος (Ματθ. ιθ 20,22) και από το Λουκά ως άρχων (Λουκ. ιη 18), ήταν όμως και πλούσιος. Σπάνιο πράγμα άνθρωπος της ηλικίας του και των προσόντων του να ενδιαφέρεται τόσο πολύ για τη μέλλουσα ζωή. Άφησε κατά μέρος τη βαρύτητα του άρχοντα και έτρεξε να αρπάξει την ευκαιρία της συνάντησης και χωρίς να έχει την αξίωση να τύχει ιδιαίτερης ακρόασης από τον Ιησού, όπως ο Νικόδημος, και μπροστά σε όλους γονάτισε, παρέχοντας εξαίρετο δείγμα του μεγάλου σεβασμού προς τον Ιησού ως διδάσκαλο που στάλθηκε από το Θεό.

(4) Ο νέος αναγνώριζε τον Ιησού ως μεγάλο ραββίνο και ως τέτοιο χαιρέτησε αυτόν ευλαβικά όπως οι μαθητές συνήθιζαν να εκδηλώνουν το σεβασμό τους προς διακεκριμένους διδασκάλους. Δεν είχε όμως υψηλότερη ιδέα για τον Ιησού (σ). Πάντως αναγνωρίζει, ότι ο Ιησούς είναι αγαθός διδάσκαλος. …

(5) Η φράση αιώνια ζωή συναντιέται για πρώτη φορά στο Δανιήλ ιβ 2 όπου αντιτίθεται με τη φράση «αισχύνη αιώνια». Είχε γίνει οικεία στους Ιουδαίους και ειδικά στους γραμματείς και Φαρισαίους, και είχε αποβεί θέμα συζήτησης, από την οποία προκλήθηκαν πολλά ερωτήματα, άλλα μεν σοβαρά, και άλλα μάλλον θεωρητικά (σ). Σημαίνει τις ευλογίες της μεσσιακής βασιλείας, τόσο τις τωρινές, όσο και τις μελλοντικές (γ). …

Μάρκος 10,18 ὁ δὲ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτῷ· τί με λέγεις ἀγαθόν(1); οὐδεὶς ἀγαθὸς εἰ μὴ εἷς ὁ Θεός(2). Ο δε Ιησούς του είπεν· διατί με ονομάζεις αγαθόν; Κανείς δεν είναι αγαθός, ειμί μόνον ένας, ο Θεός.

(1) «Γιατί απάντησε έτσι σε αυτόν ο Χριστός; Επειδή τον πλησίασε σαν άνθρωπο και σαν έναν από τους πολλούς διδασκάλους. Αυτό δηλαδή λέει ο Χριστός. Εάν νομίζεις ότι είμαι αγαθός ως διδάσκαλος, κανείς άνθρωπος δεν είναι αγαθός σε σύγκριση με το Θεό… Επομένως με τα λόγια αυτά ο Χριστός θέλει αυτό, δηλαδή το να κάνει υψηλότερη τη σκέψη του ανθρώπου ώστε να αναγνωρίσει αυτόν ως Θεό. Αλλά και κάτι άλλο κατορθώνει, το να τον διδάξει, όταν πρόκειται να μιλήσει σε κάποιον, να μη μιλά κολακευτικά, αλλά να ξέρει ότι ο Θεός είναι η ρίζα και η πηγή της αγαθότητας και σε αυτόν να προσφέρει τις τιμές» (Θεοφύλακτος). «Διότι και όταν λέει «Μην αποκαλέσετε διδάσκαλο πάνω στη γη», σε σύγκριση με αυτό το λέει, και για να μάθουν ποια είναι η πρώτη αρχή όλων των όντων» (Βίκτωρ Αντιοχείας).

«Δες λοιπόν, σε παρακαλώ, παντού και σε κάθε περίπτωση τον υιό να δείχνει ταπεινοφροσύνη αλλά ταυτόχρονα να δείχνει και το θεϊκό μέγεθος, πρώτον όταν λέει προς τον νέο που τον ονόμασε αγαθό, Τι με λες αγαθό; Κανείς δεν είναι αγαθός παρά μόνο ο Θεός. Και πολύ λογικά είπε αυτό· ήταν σαν να έλεγε ο Χριστός, σου φαίνομαι ως άνθρωπος, νέε μου, εσύ όμως, ονομάζοντάς με διδάσκαλο σαν έναν από τους γραμματείς, πρόσθεσες το «αγαθός». Κανείς όμως από τους ανθρώπους δεν είναι αγαθός, αλλά μόνο στο Θεό ανήκει η ονομασία αυτή. Μάταια λοιπόν ονόμασες αγαθό αυτόν που μέχρι τώρα σου φαινόταν άνθρωπος. Έτσι λοιπόν απαντώντας, έδειξε την ταπεινοφροσύνη στον άνδρα λέγοντας· Κανείς δεν είναι αγαθός, από αυτούς που εσύ θεωρείς» (Γρηγόριος Νύσσης).

Δεν λέει παρόλ’ αυτά ο Κύριος, ότι δεν είμαι αγαθός, αλλά τι με λες αγαθό;… Ο Ιησούς δεν δέχεται για τον εαυτό του τον τίτλο αγαθός χωρίς τον τίτλο της θεότητας. Εφόσον ο νέος δεν αναγνώριζε την θεότητά του, υπερασπίζεται ο Κύριος την δόξα του Πατέρα (b). «Όταν λοιπόν λέει κανείς δεν είναι αγαθός, δεν το λέει αυτό αποκλείοντας τον εαυτό του από το να είναι αγαθός… αλλά το λέει για αντιδιαστολή με την αγαθότητα του Θεού. Έδωσε αυτήν την ονομασία συγκρίνοντας την αγαθότητα των ανθρώπων με αυτήν του Θεού» (Χρυσόστομος). «Για αυτό και πρόσθεσε στη συνέχεια, παρά μόνο ένας ο Θεός. Και δεν είπε, παρά μόνο ο Πατέρας μου, για να μάθεις ότι δεν αποκάλυψε τον εαυτό του στον νέο» (Βίκτωρ Αντιοχείας).

(2) Ο Θεός μόνος κατέχει την απόλυτη αγαθότητα. Δεν υπάρχει άλλος από μόνος του και αναλλοίωτα αγαθός παρά μόνο ο Θεός. Η αγαθότητά του πηγάζει από τον εαυτό του και κάθε αγαθότητα στα δημιουργήματα προέρχεται από αυτόν. Είναι η πηγή, από την οποία προέρχεται η αγαθότητα και οποιαδήποτε άλλα ρεύματα ή ρυάκια αγαθότητας «από επάνω κατεβαίνουν», από αυτόν ο οποίος είναι Αγάπη…

Λουκάς 18,18 Καὶ ἐπηρώτησέ τις(1) αὐτὸν ἄρχων(2) λέγων· διδάσκαλε ἀγαθέ(3), τί ποιήσας ζωὴν αἰώνιον κληρονομήσω(4);

Και τον ηρώτησε κάποιος άρχων, λέγων· Διδάσκαλε αγαθέ, τι πρέπει να κάμω, δια να κληρονομήσω την αιώνιον ζωήν;

(2) Μόνο ο Λουκάς λέει αυτό και μένουμε σε αμφιβολία για το τι να σημαίνει με αυτό (p). Πιθανώς σημαίνει άρχοντας συναγωγής. Δες Ματθ. θ 18 σε συνδυασμό με τα Μάρκ. ε 22 και Λουκ. η 41 (g). Ίσως όμως με τη λέξη αυτή θέλησε ο Λουκάς να δηλώσει κάποια κοινωνική θέση (L).

(3) Δεν υπάρχει σε όλο το Ταλμούδ παράδειγμα ραββίνου που να προσφωνήθηκε με το Διδάσκαλε αγαθέ. Ο τίτλος λοιπόν ήταν τελείως άγνωστος στους Ιουδαίους. Η προσφώνηση συνεπώς ήταν έκτακτη και ίσως και καθαρά περιποιητική φιλοφροσύνη. Το Ταλμούδ λέει: Κανένα άλλο αγαθό δεν υπάρχει παρά μόνο ο νόμος (p).

Λουκάς 18,19 εἶπε δὲ αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς· τί με λέγεις ἀγαθόν(1); οὐδεὶς ἀγαθὸς εἰ μὴ εἷς ὁ Θεός(2). Είπε δε προς αυτόν ο Ιησούς· διατί με ονομάζεις αγαθόν; Κανένας δεν είναι αγαθός, ει μη μόνον ο Θεός.

(1) «Με είπες αγαθό, λέει. Γιατί λοιπόν πρόσθεσες το Διδάσκαλε;… Κανείς από τους ανθρώπους δεν είναι αγαθός με την κύρια έννοια, παρά μόνο ένας ο Θεός. Επομένως αν θες να με λες αγαθό, ως Θεό να με λες αγαθό, αλλά μη με πλησιάζεις ως απλό άνθρωπο. Διότι αν με νομίζεις κάποιον κοινό άνθρωπο, να μη με ονομάζεις αγαθό. Διότι στην πραγματικότητα αγαθός και πηγή αγαθότητας και αρχή της αυτοαγαθότητας είναι ο Θεός. Οι άνθρωποι όμως αν και είμαστε αγαθοί, αλλά όχι με την κύρια έννοια, αλλά μετέχουμε στη θεία αγαθότητα, και έχουμε ανάμικτο το αγαθό και μεταβαλλόμενο» (Θεοφύλακτος).

(2) «Το ένας εδώ σημαίνει το ίδιο με το μόνος» (Βασίλειος ο Μέγας). «Διότι ο Θεός από τη φύση του είναι αγαθός, και ιδιαίτερο και ουσιώδες φυσικό και εξαίρετο αξίωμά του είναι το ότι είναι αγαθός, και κατά συμμετοχή οι άγγελοι και εμείς» (Κύριλλος Αλεξανδρείας). Όσοι πλησιάζουν το Χριστό ως διδάσκαλό τους πρέπει να πιστεύουν όχι μόνο στη θεία αποστολή του, αλλά και στη θεία φύση και αγαθότητά του.

(Υπομνήματα Π.Ν. Τρεμπέλα, κατ’ επιλογήν αποσπάσματα, στο κατά Ματθαίον σελ.349-350, στο κατά Μάρκον σελ. 184-186, στο κατά Λουκάν σελ. 520, εκδόσεις Σωτήρ, επιλογή και μετάφραση στα νέα Ελληνικά π. Νικόλαος Πουλάδας)