ΕΥΧΑΙ ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΙΩΑΝΝΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΙΑ ΠΑΣΑΝ ΝΟΣΟΝ

Α΄ Εὐχὴ ἑτέρα τοῦ αὐτοῦ.

Τοῦ  Κυρίου δεηθῶμεν.  Ὁ  πᾶσιν  ἀκαθάρτοις  πνεύμασιν  ἐπιτιμήσας,  καὶ δυνάμει ῥήματος ἐκδιώξας τὴν λεγεῶνα, ἐπιφανήθητι  καὶ νῦν διὰ τοῦ μονογενοῦς σου Υἱοῦ, ἐπὶ τὸ πλάσμα ὃ καὶ εἰκόνα σου, ἐποίησας, καὶ ἐξελοῦ αὐτὸ καταδυναστευόμενον ὑπὸ τοῦ ἀντικειμένου· ἵνα ἐλεηθὲν καὶ καθαρισθὲν ἐνταγῇ τῇ ἁγίᾳ σου ποίμνῃ, καὶ φυλαχθῇ  ναὸς ἔμψυχος τοῦ ἁγίου Πνεύματος καὶ τῶν θείων καὶ ἀχράντων ἁγιασμάτων, χάριτι καὶ οἰκτιρμοῖς καὶ φιλανθρωπίᾳ  τοῦ μονογενοῦς σου Υἱοῦ, μεθ' οὗ εὐλογητὸς εἶ, σὺν τῷ παν  αγίῳ, καὶ ἀγαθῷ, καὶ ζωοποιῷ σου Πνεύματι· νῦν καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

Β΄ Εὐχὴ ἑτέρα τοῦ αὐτοῦ.

Τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν. Ἐπικαλούμεθά σε, ∆έσποτα Θεὲ παντοκράτορ, ὕψιστε, ἀπείρατε, εἰρηνικὲ βασιλεῦ, ἐπικαλούμεθά σε τὸν ποιήσαντα τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν. Ἐκ σοῦ γὰρ ἀνεφύη, καὶ τὸ Α καὶ τὸ Ω, ἡ ἀρχὴ καὶ τὸ τέλος, δοὺς τοῖς ἀνθρώποις ὑπακούειν  τετράποδα καὶ ἄλογα ζῶα· ὅτι σὺ ὑπέταξας αὐτὰ, Κύριε. Ἔκτεινον τὴν χεῖρά  σου τὴν  κραταιὰν,  καὶ τὸν  βραχίονά  σου τὸν  ὑψηλὸν  καὶ τὸν  ἅγιον,  καὶ ἐπισκοπῶν   ἐπισκόπησον  τὸ   πλάσμα  σου  τοῦτο.   Κατάπεμψον  αὐτῷ   ἄγγελον εἰρηνικὸν,  ἄγγελον   κραταιὸν,  ψυχῆς  καὶ  σώματος  φύλακα,  ὃς  ἐπιτιμήσει  καὶ ἀπελάσει ἀπ' αὐτοῦ πᾶν πονηρὸν καὶ ἀκάθαρτον δαιμόνιον. Ὅτι σὺ Κύριος μόνος ὕψιστος, παντοκράτωρ, εὐλογητὸς, εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

Γ΄ Εὐχὴ ἑτέρα τοῦ αὐτοῦ.

Τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν. Τὴν θείαν τε καὶ τὴν ἁγίαν καὶ μεγάλην, καὶ φρικτὴν, καὶ ἄστεκτον ὀνομασίαν καὶ ἐπίκλησιν ποιοῦμεν πρὸς τὴν σὴν ἐξέλασιν, ἀποστάτα, ὡσαύτως  καὶ  ἐπιτίμησιν  εἰς  τὴν  σὴν ἐξολόθρευσιν, διάβολε.  Ὁ Θεὸς ὁ ἅγιος,  ὁ ἄναρχος, ὁ φοβερὸς, ὁ ἀόρατος τῇ οὐσίᾳ, ὁ ἀνείκαστος τῇ δυνάμει, καὶ ἀκατάληπτος τῇ  θεότητι,  ὁ  βασιλεὺς  τῆς  δόξης,  καὶ  παντοκράτωρ  ∆εσπότης, ἐπιτιμήσει  σου, διάβολε, ὁ ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι τὰ πάντα εὐπραγῶς λόγῳ συστησάμενος, ὁ περιπατῶν ἐπὶ πτερύγων ἀνέμων. Ἐπιτιμᾷ σοι, διάβολε, ὁ προσκαλούμενος τὸ ὕδωρ τῆς θαλάσσης καὶ ἐκχέων αὐτὸ ἐπὶ πρόσωπον πάσης τῆς γῆς, Κύριος τῶν δυνάμεων ὄνομα  αὐτοῦ.  Ἐπιτιμᾷ  σοι Κύριος, διάβολε,  ὁ ὑπὸ  τῶν  ἀναριθμήτων  οὐρανίων ταγμάτων πυρίνων φόβῳ λειτουργούμενος καὶ ὑμνούμενος, καὶ ἀπὸ πλήθους χορῶν ἀγγελικῶν καὶ ἀρχαγγελικῶν τρόμῳ προσκυνούμενος, καὶ δοξαζόμενος. Ἐπιτιμᾷ σοι Κύριος, διάβολε,  ὁ  τιμώμενος  ὑπὸ  τῶν  κύκλωθεν  παρεστωσῶν  δυνάμεων,  καὶ φρικωδεστάτων  ἑξαπτερύγων  καὶ  πολυομμάτων  Χερουβὶμ καὶ  Σεραφὶμ, τῶν  τὰ πρόσωπα ἑαυτῶν ταῖς δυσὶ πτέρυξι σκεπόντων διὰ τὴν ἀθεώρητον αὐτοῦ καὶ ἀνεξιχνίαστον Θεότητα, καὶ ταῖς δυσὶ πτέρυξι τοὺς ἑαυτῶν πόδας καλυπτόντων,  εἰς τὸ μὴ κατακαυθῆναι  ἐκ τῆς ἀῤῥήτου δόξης καὶ ἀκατανοήτου μεγαλειότητος  αὐτοῦ καὶ ταῖς δυσὶ πτέρυξι πετομένων καὶ τὸν οὐρανὸν πληρούντων  ἐκ τῆς βοῆς αὐτῶν, τὸ, Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος  Κύριος Σαβαὼθ, πλήρης  ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ τῆς δόξης αὐτοῦ.

Δ΄ Εὐχὴ ἑτέρα τοῦ αὐτοῦ.

Ἐπιτιμᾷ σοι Κύριος, διάβολε, ὁ ἐκ τοῦ κόλπου  τοῦ πατρικοῦ  καταβὰς ἐξ οὐρανοῦ Θεὸς Λόγος, καὶ διὰ τῆς ἐκ Παρθένου ἁγίας προσκυνητῆς, ἀφράστου καὶ ἀχράντου σαρκώσεως ἀνεκλαλήτως  φανεὶς ἐν τῷ  κόσμῳ τοῦ σῶσαι αὐτὸν, καὶ τῇ αὐθεντικῇ  αὑτοῦ δυνάμει ῥίψας σε οὐρανόθεν, καὶ ἀπόλυτον  παντὶ δείξας. Ἐπιτιμᾷ  σοι  Κύριος, διάβολε,  ὁ  εἰπὼν  τῇ  θαλάσσῃ· Σιώπα,  πεφίμωσο·  καὶ  τῷ κελεύσματι εὐθέως ἐκόπασεν. Ἐπιτιμᾷ σοι Κύριος, διάβολε, ὁ τῷ ἀχράντῳ πτυέλῳ πηλὸν ποιήσας, καὶ τὸ ἐλλεῖπον μέλος τῷ ἐκ γενετῆς τυφλῷ διαπλάσας, καὶ τὸ φῶς χαρισάμενος. Ἐπιτιμᾷ σοι Κύριος, διάβολε, ὁ τὴν θυγατέρα τοῦ ἀρχισυναγώγου λόγῳ ζωοποιήσας, καὶ τῆς χήρας τὸν υἱὸν ἐκ στόματος τοῦ θανάτου ἀφαρπάσας καὶ τῇ ἰδίᾳ μητρὶ ὁλόκληρον, καὶ ὑγιῆ αὐτὸν χαρισάμενος. Ἐπιτιμᾷ σοι Κύριος, διάβολε, ὁ τὸν Λάζαρον ἐκ νεκρῶν τετραήμερον ἄσηπτον ὡς μὴ θανόντα, καὶ ἄσπιλον, εἰς ἔκπληξιν τῶν πολλῶν  παραστήσας. Ἐπιτιμᾷ σοι Κύριος, διάβολε, ὁ διὰ τοῦ ῥαπίσματος τὴν κατάραν  καταργήσας, καὶ διὰ τῆς λόγχης  τῆς ἀχράντου  πλευρᾶς  αὐτοῦ  τὴν  τὸν παράδεισον φυλάττουσαν φλογίνην  ῥομφαίαν ἀναστείλας. Ἐπιτιμᾷ σοι Κύριος, διάβολε,  ὁ διὰ  τοῦ  ἐμπτύσματος τοῦ  τιμίου  αὐτοῦ  χαρακτῆρος  πᾶν  δάκρυον  ἐκ παντὸς προσώπου ἐκμάξας. Ἐπιτιμᾷ σοι Κύριος, διάβολε, ὁ πήξας τὸν σταυρὸν εἰς στήριγμα ἓν  καὶ  σωτηρίαν  κόσμου, εἰς  πτῶσιν  δὲ σὴν καὶ  πάντων  τῶν  ὑπὸ  σὲ ἀγγέλων.  Ἐπιτιμᾷ σοι Κύριος, διάβολε, ὁ δοὺς φωνὴν  ἐν τῷ σταυρῷ αὐτοῦ, καὶ τὸ καταπέτασμα τοῦ ναοῦ ἐσχίσθη, καὶ αἱ πέτραι διεῤῥάγησαν, καὶ τὰ μνημεῖα ἠνεῴχθησαν, καὶ οἱ ἀπ' αἰῶνος θανόντες ἀνέστησαν. Ἐπιτιμᾷ σοι Κύριος, διάβολε, ὁ θανάτῳ   θάνατον   θανατώσας,   καὶ   ζωὴν   τῇ   ἐγέρσει   αὐτοῦ   τοῖς   ἀνθρώποις χαρισάμενος.  Ἐπιτιμήσαι  σοι Κύριος,  διάβολε,  ὁ  καταβὰς  εἰς  τὸν  ᾅδην,  καὶ  τὰ μνημεῖα αὐτοῦ ἐκτινάξας, καὶ πάντας τοὺς ἐν αὐτῷ κατεχομένους δεσμίους ἐλευθερώσας, καὶ πρὸς ἑαυτὸν ἀνακαλεσάμενος· ὃν οἱ πυλωροὶ ἰδόντες, ἔφριξαν, καὶ ἀγωνίᾳ τοῦ ᾅδου κρυβέντες ἐξέλιπον. Ἐπιτιμήσαι σοι Κύριος, διάβολε, ὁ ἐκ νεκρῶν ἀναστὰς Χριστὸς ὁ Θεὸς ἡμῶν καὶ πᾶσι τὴν ἀνάστασιν αὐτοῦ χαρισάμενος. Ἐπιτιμήσαι  σοι Κύριος,  διάβολε,  ὁ  εἰς  οὐρανοὺς  ἐν  δόξῃ  ἀναληφθεὶς  πρὸς  τὸν Πατέρα αὐτοῦ,  καὶ  ἐκ  δεξιῶν  τῆς  μεγαλωσύνης  ἐπὶ  θρόνου  δόξης  καθήμενος. Ἐπιτιμήσαι σοι Κύριος, διάβολε, ὁ πάλιν ἐρχόμενος μετὰ δόξης ἐπὶ τῶν νεφελῶν τοῦ οὐρανοῦ, μετὰ τῶν ἁγίων ἀγγέλων  αὐτοῦ, κρῖναι ζῶντας καὶ νεκρούς. Ἐπιτιμήσαι σοι Κύριος, διάβολε, ὁ τὸ πῦρ τὸ ἄσβεστον, καὶ σκώληκα τὸν ἀκοίμητον, καὶ σκότος τὸ ἐξώτερον ἑτοιμάσας σοι εἰς αἰώνιον κόλασιν. Ἐπιτιμήσαι σοι Κύριος, διάβολε, ὃν πάντα φρίσσει καὶ τρέμει ἀπὸ προσώπου δυνάμεως αὐτοῦ, ὅτι ἄστεκτος ἡ ὀργὴ τῆς ἐπὶ σὲ ἀπειλῆς αὐτοῦ.

Αὐτὸς ἐπιτιμᾷ σοι Κύριος, διάβολε, διὰ τοῦ φοβεροῦ αὐτοῦ ὀνόματος· φρίξον, τρόμαξον,  φοβήθητι,  ἀναχώρησον,  ἐξολοθρεύθητι,  φυγαδεύθητι  ὁ  πεσὼν οὐρανόθεν, καὶ σὺν σοὶ πάντα τὰ πονηρὰ πνεύματα, πᾶν πνεῦμα πονηρὸν, πνεῦμα ἀσελγείας, πνεῦμα πονηρίας, πνεῦμα νυκτερινὸν καὶ ἡμερινὸν, μεσημβρινόν τε καὶ ἑσπερινόν· πνεῦμα  μεσονυκτικὸν,  πνεῦμα  φανταστικὸν,  πνεῦμα  συναντικὸν,  εἴτε χερσαῖον, εἴτε ἔνυδρον, εἴτε ἐν ἄλσοις, εἴτε ἐν καλάμοις, εἴτε ἐν φάραγξιν, εἴτε ἐνδιόδοις καὶ τριόδοις, ἐν λίμναις, καὶ ἐν ποταμοῖς, ἐν οἴκοις, ἐν αὐλαῖς, καὶ ἐν βαλανείοις παρατρέχον καὶ βλάπτον, καὶ ἀλλοιοῦν τὸν νοῦν τοῦ ἀνθρώπου.

Συντόμως  ἀναχωρήσατε ἀπὸ τοῦ πλάσματος τοῦ δημιουργοῦ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν, καὶ ἀπαλλάχθητε  ἀπὸ τοῦ δούλου τοῦ Θεοῦ τοῦδε, ἀπὸ νοὸς, ἀπὸ τῆς ψυχῆς, ἀπὸ τῆς καρδίας, ἀπὸ τῶν νεφρῶν,  ἀπὸ τῶν  αἰσθήσεων, ἀπὸ πάντων  τῶν μελῶν, πρὸς τὸ εἶναι αὐτὸν ὑγιῆ καὶ ὁλόκληρον, καὶ ἐλεύθερον, ἐπιγινώσκοντα τὸν ἴδιον ∆εσπότην, καὶ δημιουργὸν τὸν ἁπάντων  Θεὸν, τὸν ἐπισυνάγοντα  τοὺς πεπλανημένους,  καὶ  διδόντα  αὐτοῖς  σφραγίδα  σωτηρίας  διὰ  τῆς  γεννήσεως  καὶ ἀνακαινίσεως  τοῦ θείου βαπτίσματος, εἰς τὸ καταξιωθῆναι  αὐτὸν τῶν  ἀχράντων,  καὶ ἐπουρανίων, καὶ φρικτῶν αὐτοῦ μυστηρίων, καὶ ἑνωθῆναι  τῇ αὐτοῦ ποίμνῃ τῇ ἀληθινῇ  εἰς  τόπον  χλόης  κατασκηνοῦντα,  καὶ  ἐπὶ  ὕδατος  ἀναπαύσεως ἐκτρεφόμενον, καὶ ὑπὸ βακτηρίας τοῦ σταυροῦ ποιμαντικῶς καὶ ἀσφαλῶς ὁδηγούμενον,  εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν  καὶ εἰς ζωὴν αἰώνιον.  Ὅτι αὐτῷ πρέπει πᾶσα δόξα, τιμὴ, καὶ προσκύνησις, καὶ μεγαλοπρέπεια, σὺν τῷ ἀνάρχῳ αὐτοῦ Πατρὶ, καὶ τῷ παναγίῳ,  καὶ ἀγαθῷ, καὶ ζωοποιῷ  αὐτοῦ Πνεύματι· νῦν  καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.   

ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ

ΤΟΜΟΣ 64 Απόσπασμα  64.1061

Precatio

Επιμέλεια κειμένου  Ν.Β

22/7/2015 1:15:13 μμ

Η ΑΓΩΝΙΑ ΕΝ ΤΩ ΚΗΠΩ ΓΕΣΘΗΜΑΝΗ

Τό κατωτέρω κείμενον αποτελεί τήν εισαγωγήν τής λαμπράς μελέτης: «Ή αγωνία έν τω κήπω Γεσθημανή» του θεολόγου κ. Σταύρου Καραμήτσου (Έκδ. β' 1999, σ. 484), τήν όποιαν θερμώς συνιστώμεν.
Ή ανωτέρω εισαγωγή έχει γραφή από τόν επιμελητήν τοϋ έργου, Καθηγητήν Αιδεσιμολογιώτατον π. Νικόλαον Δημαράν, Διδάκτορα τής Νομικής καί έφημέριον τοϋ 'Ιερού Ναού των 'Αγίων Πάντων Πατρών. (Γ.Ο.Χ.)
Τήν συμπεριελάβαμε σχεδόν αύτουσίαν εις τήν παρούσαν έκδοσιν, λόγω τής σπουδαιότητός της καί διά τήν Κανονική της ακρίβειαν, σφαιρικότητα, πατερικήν ζωντάνια καί ομολογιακήν παρρησίαν.
Ή πίστις τών ’Ορθοδόξων καί ή άλλοίωσίς της από τούς Νεοημερολογίτες-Οικουμενιστές

Έχει γίνει πλέον φανερό σέ όλους, καί στους πλέον αδαείς, ότι οί Νεοημερολογίτες - Οικουμενιστές ψευδοποιμένες δέν έχουν τήν ίδια Πίστιν μέ μάς τούς ’Ορθοδόξους. ’Εμείς μένουμε πιστοί στήν ένιαίαν Παράδοσιν τών 'Αγίων Πατέρων καί φυλάσσουμε ώς κόρη οφθαλμού «τήν άπαξ τοϊς άγίοις παραδοθεϊσαν πίστιν». Καί κυρίως δέν έχουμε καμμίαν κοινωνίαν μέ τά μολυσμένα θυσία -
στήριά τους, κατά τόν "Αγιον Θεόδωρον τόν Στουδίτην, έχοντας κανονικώς άποτειχισθεί άπό τούς σχισματοαιρετικούς αύτούς, σύμφωνα με τόν ΛΑ' Κανόνα των 'Αγίων ’Αποστόλων καί τόν ΙΕ'της Πρωτοδευτέρας Συνόδου.
Οί πρώταρχοι της αίρέσεως τοϋ Οίκουμενισμοΰ στό Φανάρι «πατριάρχης» Βαρθολομαίος καί οί όμοιοι του «μητροπολίτες» των νέων λεγομένων χωρών πού τόν μνημονεύουν άρνοϋνται τό Σύμβολον της Πίστεως Νίκαιας - Κωνσταντινουπόλεως. Έστω καί άν τό προφέρουν μέ τά χείλη, όμως ή πράξις καί ή επ’ Εκκλησίας κήρυξις της αίρέσεως τοϋ Νεοημερολογιτικοϋ-Οίκουμενισμοΰ αυτό πιστοποιούν.
Οί αιρετικές δηλώσεις καί διακηρύξεις των Οίκουμενιστών-Νεοημερολογιτών έχουν ξεπεράσει σέ κακοδοξία καί άλαζονία όλους τούς αιρετικούς των προηγουμένων αιώνων, Άρείους, Νεστορίους, Μακεδονίους, Διοσκόρους, Πύρρους, Πέτρους καί Είκονομάχους:
-    Γιατί ή νέα αυτή αίρεσις τοϋ Οίκουμενισμοΰ ανατρέπει έκ θεμελίων όλη την ’Ορθόδοξη Έκκλησιολογία.
-    Στρέφεται κατά τοϋ έργου τοϋ 'Αγίου Πνεύματος διά μέσου των αιώνων.
-    Ή καινούργια αυτή Παναίρεσις τοϋ Οίκουμενισμοΰ, δέν είναι μία αίρεσις πού τά όριά της είναι καθορισμένα, αλλά ξεπερνάει πλέον τά όρια τοϋ παραδοσιακού Χριστιανικού κόσμου καί ανοίγεται χωρίς κανέναν ενδοιασμό στόν διαθρησκειακό Οίκουμενισμό·

Φώτης Κόντογλου - Ὕδωρ Ἀθανασίας.

 Οἱ Πατέρες τῆς Ὀρθοδοξίας
(Ἰσαὰκ ὁ Σύρος - Ἰωάννης τῆς Κλίμακος - Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής)

(ἀπὸ τὸ Ἀσάλευτο Θεμέλιο, Ἀκρίτας 1996)

Πολλοὶ ἀπὸ κείνους ποὺ δὲ θέλανε νὰ ἀκούσουνε γιὰ θρησκεία, σήμερα ἀλλάξανε, καὶ ζητᾶνε νὰ διαβάσουνε θρησκευτικὰ βιβλία κι᾿ ἄλλα γραψίματα ποὺ ἔχουνε σχέση μὲ τὴ θρησκεία, κ᾿ ἐδῶ καὶ σ᾿ ἄλλες χῶρες.

Σὲ κάμποσους ἀπ᾿ αὐτοὺς ἄνοιξε τὸ δρόμο ποὺ τοὺς πῆγε κοντὰ στὴ θρησκεία, κ᾿ ἰδιαίτερα στὴν Ὀρθοδοξία, ἡ βυζαντινὴ τέχνη τῆς ἁγιογραφίας. Ἀφοῦ εἴδανε πόσο βαθειὰ κι᾿ ἀποκαλυπτικὴ εἶναι αὐτὴ ἡ τέχνη, νοιώσανε καὶ τὴν ἐπιθυμία νὰ γνωρίσουνε καὶ τὴν Ὀρθοδοξία ποὺ βρῆκε ἔκφραση μ᾿ αὐτὴν τὴν τέχνη. Κι᾿ ἀπὸ τὸ πνευματικὸ ὕψος ποὺ ἀνακαλύψανε στὴν ἐκκλησιαστικὴ ζωγραφική της Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας, συμπεράνανε καὶ τὸ μεγάλο πνευματικὸ ὕψος τῆς Ὀρθοδοξίας: «Τὸ δένδρον ἐκ τοῦ καρποῦ αὐτοῦ γνωρίζεται».

Στὸν τόπο μας, ἀλλοίμονο! πολὺ λίγοι ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους ποὺ καταγίνουνται μὲ τὰ λεγόμενα πνευματικὰ ζητήματα καὶ ποὺ γράφουνε βιβλία, ἔχουνε κάποια σχέση μὲ τὴ θρησκεία, κι᾿ ἀκόμα πιὸ λίγοι μὲ τὴν Ὀρθοδοξία. Οἱ περισσότεροι ἀπ᾿ αὐτοὺς δὲν καταδέχουνται μηδὲ νὰ κοιτάξουνε κατὰ κεῖ. Τὴ χριστιανικὴ θρησκεία κι᾿ ὅ,τι ἔχει σχέση μ᾿ αὐτή, τὴ θεωροῦνε ἀνάξια γιὰ νὰ ἀπασχολήση τὰ σοφὰ κεφάλια τους. Γι᾿ αὐτούς, ὅποιος πιστεύει στὸν Χριστὸ εἶναι θρησκόληπτος, στενόμυαλος κι᾿ ἀνεξέλικτος. Τὸ νἆναι κανένας ἄπιστος, καὶ μάλιστα νὰ κομπάζη γι᾿ αὐτό, εἶναι μεγάλος κ᾿ ὑψηλὸς τίτλος πνευματικῆς σοβαρότητας, ποὺ τὸν ἔχουνε οἱ βαθυστόχαστες διάνοιες. Φόβος καὶ τρόμος τοὺς πιάνει μὴν τύχη καὶ τοὺς πάρουνε γιὰ ἀνθρώπους ποὺ δίνουνε καὶ τὴν παραμικρὴ σημασία στὴ θρησκεία, δηλαδὴ σὲ ἕνα πρᾶγμα ποὺ εἶναι γιὰ τὶς γρηὲς καὶ γιὰ τοὺς φτωχοὺς τῷ πνεύματι. Ἕνας τέτοιος μου εἶπε πὼς μὲ θαυμάζει γιὰ τὸ θάρρος ποὺ ἔχω νὰ λέγω καὶ νὰ γράφω πὼς εἶμαι χριστιανός. Ὑπάρχουνε οἰκογένειες ποὺ ντρέπουνται γιὰ κάποιον ἀπὸ τοὺς δικούς τους ποὺ εἶναι εὐλαβής, καὶ θυμᾶται κανένας τὰ λόγια τοῦ Χριστοῦ ποὺ εἶπε πὼς ἦρθε στὸν κόσμο νὰ βάλη φωτιά, καὶ νὰ χωρίση τὰ παιδιὰ ἀπὸ τοὺς γονιοὺς κι᾿ ἀδελφὸ ἀπ᾿ ἀδελφό, καὶ πὼς ὅποιος θἄχη σὲ ντροπή του πὼς πιστεύει σ᾿ Ἐκεῖνον καὶ στὰ λόγια του, θὰ τὸν ἔχη κι᾿ ὁ Χριστὸς σὲ ντροπὴ σὰν θὰ ξανἄρθη μὲ θεϊκὴ δόξα τριγυρισμένος ἀπὸ τοὺς Ἀγγέλους: «Ὃς γὰρ ἂν ἐπαισχυνθῇ με καὶ τοὺς ἐμοὺς λόγους ἐν τῇ γενεᾷ ταύτη τὴ μοιχαλίδι καὶ ἁμαρτωλῶ, καὶ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐπαισχυνθήσεται αὐτόν, ὅταν ἔλθη ἐν τῇ δόξῃ τοῦ Πατρὸς αὐτοῦ μετὰ τῶν Ἀγγέλων τῶν ἁγίων».

Ναί. Ὁ Χριστὸς εἶναι ντροπὴ γιὰ τοὺς ἔξυπνους καὶ πολύξερους ἀνθρώπους τούτου τοῦ κόσμου. Ἡ ἀθεΐα εἶναι τὸ σημεῖο τῆς πνευματικῆς ἀριστοκρατίας. Οἱ βαθυστόχαστες αὐτὲς διάνοιες, ἂν καταδεχτοῦνε καμμιὰ φορὰ νὰ μιλήσουνε γιὰ θρησκεία, τὸ κάνουνε γιὰ νὰ τὴν περιπαίξουνε, ἢ γιὰ νὰ τὴ χτυπήσουνε, παίρνοντας ἀφορμὴ ἀπὸ κάποια καινούργια φιλοσοφικὴ θεωρία. Ὅλα τὰ ξέρουνε. Τὸ μόνο πρᾶγμα ποὺ γι᾿ αὐτὸ δὲν γνωρίζουνε τίποτα, εἶναι τὸ τί εἶναι αὐτὴ ἡ θρησκεία ποὺ δὲν παραδέχουνται. Ὁ Πασκὰλ λέγει πὼς οἱ περισσότεροι ἀπ᾿ ὅσους πολεμᾶνε τὴ θρησκεία δὲν ξέρουνε τί εἶναι αὐτὸ ποὺ πολεμᾶνε.

Πῶς πρέπει νά προσευχώμαστε. Γέρων Σωφρόνιος Σαχάρωφ (Ἐπιστολή 4η) ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ Ἀνθολόγιο ἀποσπασμάτων ἐπιστολῶν ἐκ τοῦ βιβλίου

Γέρων Σωφρόνιος Σαχάρωφ
(Ἐπιστολή 4η) ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ
Ἀνθολόγιο ἀποσπασμάτων ἐπιστολῶν ἐκ τοῦ βιβλίου

Η προσευχή είναι εσωτερική πράξη του πνεύματός μας. Το πνεύμα μας μπορεί να εκφραστεί με τις πιο ποικίλες μορφές. Όχι σπάνια, και ενδεχομένως μάλιστα ιδιαίτερα συχνά, με τη σιωπή μας ενώπιον του Θεού. Σιωπούμε, γιατί ο Θεός γνωρίζει όλο το βάθος της σκέψεώς μας, όλες τις προσδοκίες της καρδιάς μας, αλλά δεν είμαστε πάντοτε ικανοί να τις εκφράσουμε με λόγια. Ο Θεός όμως κατανοεί τις μυστικές κινήσεις της καρδιάς μας και απαντά σε αυτές.

Φοβούμαι λίγο ότι εσύ δεν υπολογίζεις αυτό ακριβώς που είπαμε πιο επάνω· ότι τείνεις να εκλάβεις την προσευχή ως στάση μπροστά στις εικόνες με την προφορά τυπικών εκφράσεων που θεσπίστηκαν από αιώνες (προσευχές Όρθρου και Εσπερινού ή Ψαλμών και τα παρόμοια). Βέβαια και στο είδος αυτό της προσευχής μπορεί κάποιος να συνηθίσει από τη νεότητά του και να το επιτελεί κάθε ημέρα. Αυτό όμως είναι τελείως ανεπαρκές, και η προσευχή αυτή δεν εξαντλεί καθόλου το θέμα της προσευχής.

Παρατηρώ ότι οι σύγχρονοι άνθρωποι γίνονται ολοένα και λιγότερο ικανοί γι’ αυτό ακριβώς το είδος της προσευχής. Το φαινόμενο αυτό το αποδίδω στην εντεινόμενη διανοητική δραστηριότητα των ανθρώπων. Ο νους μας βρίσκεται σε συνεχή σχεδόν διέγερση από το πλήθος των κάθε είδους εντυπώσεων που μας προσεγγίζουν κατά τη διάρκεια της ημέρας· των εντυπώσεων της οράσεως και της ακοής. Από το πρωΐ αρχίζει ο εγκλωβισμός των ανθρώπων των πόλεων, αλλά τώρα και των χωριών, στην κοσμική ζωή, που παρασύρει τον νου και τη φαντασία μας στην εξέλιξη των γεγονότων και τα αισθήματά μας στη συμμετοχή σε αυτά.

Πώς λοιπόν με τους όρους αυτούς να αναχθούμε σ’ εκείνη την ησυχία του νου και την ηρεμία της καρδιάς, που είναι πράγματα τόσο απαραίτητα για την προσευχή; Να το ερώτημα. Σε αυτό θα επανέλθουμε πάλι κάποτε, αν ο Θεός ευδοκήσει, ενώ τώρα θα μεταφερθώ λίγο σε άλλο θέμα, στην προσωπική σου περίπτωση.

Γράφεις ότι, όταν βλέπεις την ανικανότητά σου να βρεις την προσευχή, όταν σταθείς σε προσευχή, συναισθάνεσαι τη μηδαμινότητά σου. Και αυτό σε αποκαρδιώνει. Μην αποθαρρύνεσαι. Μην ανησυχείς πολύ με αυτή την περίπτωση. Να παρασταθεί κάποιος ενώπιον του Θεού δεν σημαίνει καθόλου να «σταθεί μπροστά στις εικόνες», αλλά να Τον αισθανθεί στο βάθος της συνειδήσεώς του ως Εκείνον που γεμίζει με την παρουσία Του τα πάντα. Να Τον ζήσει ως την αληθινή Πρωταρχική Πραγματικότητα από την οποία προέρχεται ο κόσμος στην τάξη της κατώτερης, δεύτερης δημιουργημένης κτιστής πραγματικότητος. Γι’ αυτό μπορεί να είναι κατάλληλη η κάθε στάση στην οποία βρίσκεται το σώμα: είτε κατακλίνεται, είτε βαδίζει, είτε κάθεται, είτε στέκεται και τα παρόμοια.

Αν ο νους και η καρδιά σου δοκιμάζουν προσευχητική διάθεση κατά την ανάγνωση της Αγίας Γραφής, τότε μένε σε αυτήν όσο δεν διακόπτεται η προσευχητική αυτή διάθεση. Ο κανόνας είναι ο εξής: Κάθε λόγος, κάθε θέση του σώματος, στα οποία ο νους και η καρδιά ενώνονται σε μια ζωή της μνήμης του Θεού, δεν πρέπει να αλλάζει, ωσότου εξαντληθεί ο νους ή η καρδιά ή το σώμα.

Οι παρατηρήσεις μου επάνω στους σύγχρονους ανθρώπους με οδηγούν στο συμπέρασμα ότι είναι βολικότερο γι’ αυτούς να προσεύχονται στους ναούς, ιδιαίτερα κατά τη Λειτουργία. Η λειτουργική προσευχή με τη συχνή θεία μετάληψη αποτελεί το πλήρωμα. Αλήθεια, για να πραγματοποιηθεί αυτό, είναι απαραίτητο να την ζει κάποιος και να την κατανοεί. Τότε αποκαλύπτεται ότι η Λειτουργία αγκαλιάζει με τη χάρη της όλη τη ζωή μας· σ’ αυτήν περικλείονται όλα τα επίπεδα του είναι μας κατά την αναφορά του προς τον Θεό. Η Λειτουργία, αν βεβαίως βιώνεται με όλο το είναι μας, επιτρέπει να τη ζήσουμε ως αληθινά Θεία Πράξη, που περιλαμβάνει όχι μόνο αυτό τον ορατό κόσμο, αλλά και όλον εκείνον που άπειρα ξεπερνά τα όριά του. Μη εμβαθύνοντας στον χώρο αυτό ο άνθρωπος μπορεί εύκολα να περιπέσει στη συνήθεια που τον ερημώνει και τον νεκρώνει. Είναι απαραίτητο να αυξάνει αδιάκοπα στη γνώση του Θεού και να μην επιτρέψει να μετατραπεί η Λειτουργία σε λεπτομέρεια της ευσεβούς βιοτής μας. Επειδή ακριβώς η ζωή μας έγινε φτωχότερος χώρος για τη Λειτουργία, ζήσαμε όλοι τη βαθειά κρίση. Οι άνθρωποι άρχισαν να στρέφονται με μεγάλη ικανοποίηση σε κάθε είδους ανάγνωσμα ή διασκέδαση, προτιμώντας αυτά αντί της Λειτουργίας. Με αυτό τον τρόπο αναπαύονταν καλύτερα και μάλιστα ικανοποιούσαν την απαίτηση να αυξάνουν τις γνώσεις τους. Αυτό είναι πλήρως κατανοητό και δικαιολογημένο. Ο άνθρωπος κατά τη φύση του είναι όν που τείνει προς την τελειότητα, προς τη γνώση, και ακόμη προς την απόλυτη γνώση και το πλήρωμα του Είναι. Να λοιπόν το παράδοξο: Εξαιτίας της τάσεως αυτής προς την απόλυτη τελειότητα, που χαρακτηρίζει την ανθρώπινη φύση, οι άνθρωποι απομακρύνονται από εκείνο τον «χώρο», ο οποίος δόθηκε από τον Θεό ακριβώς για την απόκτηση της γνώσεως και της ζωής αυτής.

H Αυτογνωσία (Α'). Η αξία και το μεγαλείο της!

  «Ο άνθρωπος τα βαλε με τη Δημιουργία, που δεν του έδωσε φτερά και έκανε δικά του. Θύμωσε που δεν του έδωσε δυνατά μάτια και τα μεγάλωσε μόνος του. Έφτιαξε κιάλια, για να βλέπει μακριά, κανείς όμως δεν έφτιαξε κιάλια, για να βλέπει μέσα του» (Μενέλαος Λουντέμης)

«ο ανεξέταστος βίος ου βιωτός ανθρώπω (= ο ανεξέταστος βίος είναι αβίωτος) (Σωκράτης)
( Ιδεοδρόμιο τομ. 1οςσελ. 159,160,Μακαρίου Πελέκη)

«Ένα μεγάλο σφάλμα: να θεωρείς τον εαυτό σου πιο σημαντικό από ό,τι είναι ή να τον εκτιμάς λιγότερο από ό,τι αξίζει» (Γκαίτε)

«Ποτέ δεν είσαι τόσο καλός όσο σου λένε οι άλλοι, τις φορές που νικάς, και ποτέ δεν είσαι τόσο κακός όταν οι άλλοι στο λένε, όταν χάνεις»
(Lou Holtz στο Ιστορίες που θα θυμάσαι για πάντα, Ακη Αγγελάκη σελ.211)
Ρωτήθηκε κάποτε ο π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος:
- Γέροντα έχετε δει ποτέ κανένα όραμα;
- Όχι παιδί μου. Ούτε έχω δει, ούτε θέλω να δω. Το μόνο που θέλω να βλέπω είναι οι αμαρτίες μου.
(Υποθήκες Ζωής σελ. 31)

«Το "γνῶθι σαυτόν" της αρχαιοελληνικής παράδοσης παραπέμπει σε μια επιτακτική ανάγκη για γνώση του εαυτού, που δε γνωρίζουμε, και στην αντίληψη ότι στη γνώση του εαυτού βρίσκεται το κλειδί της σοφίας και της αρετής. Ο Σωκράτης δηλώνει στο Φαιδρό πως δεν έχει καιρό να ασχοληθεί με θεωρίες σχετικά με διάφορα μυθικά πλάσματα. Και σημειώνει:
"τό δέ αἴτιον, ὦ φίλε, τούτο τόδε. Οὐ δύναμαι πω κατά το Δελφικόν γράμμα γνῶναι ἐμαυτόν· γελοῖον δή μοι φαίνεται τοῦτο ἔτι ἀγνοοῦντα τά ἀλλότρια σκοπεῖν "»
(Κουφογιάννη Πανωραία, Ορθόδοξη πίστη και επιστημονική Ψυχολογία, σελ 79)

«Η επιθυμία μου είναι να δυνηθώ να διακρίνω τον Θεό, τον οποίο βρίσκω παντού στον εξωτερικό κόσμο, κατά τον ίδιο τρόπο και εντός του εαυτού μου» (Κέπλερ)

«Ο όσιος Νικήτας ο Στηθάτος προβάλλει ως ασκητικό ιδεώδες το «το να ζητά κάποιος να γνωρίσει καλά το Θεό μέσα του». Η αυθεντική πνευματική αφύπνιση και επιστροφή στο Θεό τελειώνεται με την ταπεινόφρονη αυτοθεώρηση. Για αυτό
«το να γνωρίσει κάποιος τον εαυτό του είναι το τέλος της εργασίας των αρετών».
(Ιωάννου Κορναράκη, Βιβλικά Ψυχογραφήματα, σελ.37)

«Αγάπησε την αργία της ησυχίας, περισσότερο από τον χορτασμό των πεινασμένων στον κόσμο και από την επιστροφή πολλών εθνών στην προσκύνηση του Θεού·
διότι είναι προτιμότερο για σένα να λύσεις το δεσμό της αμαρτίας, παρά να ελευθερώσεις δούλους από τη δουλεία·
είναι καλύτερο για σένα να ειρηνεύσεις την ψυχή σου
παρά να ειρηνεύεις με τη διδαχή σου τους ευρισκόμενους σε διάσταση.
Ο Γρηγόριος λέγει· καλό είναι να θεολογείς για τον Θεό, αλλά ανώτερο από αυτό είναι να καθαρίσεις τον εαυτό σου για τον Θεό. Είναι καλύτερο να είσαι βραδύγλωσσος και γνωστικός και δοκιμασμένος, παρά να ξεχύνεις με την οξύτητα του νου σου τη διδασκαλία σαν ποτάμι.
Σε συμφέρει να φροντίζεις να αναστήσεις την πεσμένη από τα πάθη ψυχή σου δια της κινήσεως των σκέψεών σου προς τα θεία, παρά να αναστήσεις τους νεκρούς»…
«Όποιος αισθάνθηκε τις αμαρτίες του είναι ανώτερος από εκείνον που εγείρει νεκρούς με τη προσευχή του μέσα στην κοινωνία των πολλών.
Όποιος στενάζει μία ώρα για τη ψυχή του, είναι ανώτερος από εκείνον που ωφελεί όλο τον κόσμο με την εμφάνισή του.
Όποιος αξιώθηκε να δει τον εαυτό του, αυτός είναι ανώτερος από εκείνον που αξιώθηκε να δει τους αγγέλους· διότι ο τελευταίος επικοινωνεί με τους σωματικούς οφθαλμούς, ενώ εκείνος βλέπει με τους οφθαλμούς της ψυχής».
(άγιος Ισαάκ ο Σύρος. ΕΠΕ, τομ Α σελ,361,τομ. Β σελ 119-121)

«Ξέρετε για την πνευματική διάσπαση του ατόμου; Όταν γνωρίσουμε τον εαυτό μας, όταν δηλαδή φτάσουμε σε αυτογνωσία, τότε γίνεται διάσπαση του ατόμου μας.
Αν δεν ταπεινωθούμε ώστε να διασπάσουμε το άτομό μας,
δε θα βγει η πνευματική ενέργεια που χρειάζεται για να ξεπεράσουμε τη βαρύτητα της φύσεώς μας. Μόνον έτσι , παλικάρια, θα μπορέσουμε να διαγράψουμε πνευματική τροχιά».
(Γέροντας Παΐσιος)

«Σε θεολόγο που υποστήριζε ότι ο χριστιανός πρέπει να είναι άνθρωπος της δράσης, ο γέροντας Ιωήλ είπε:
«Ωχ, καημένε! Δεν αφήνεις τη δράση και τη βράση για να κοιτάξεις λίγο και τον δικό σου καταρτισμό; Όλο δράση και βράση είμαστε και αφήσαμε τις ψυχές μας να γίνουν χέρσα χωράφια.
Καθάρισε με βαθιά αυτοκαλλιέργεια την ψυχή σου από τα πάθη και τότε ό,τι προσφέρεις στον πλησίον σου θα το προσφέρεις όχι από το άδειασμά σου, αλλά από το ξεχείλισμά σου»
(Διδαχές Γερόντων, πρεσβ. Δημητρίου Τάτση, σελ. 57)

«Να ενεργείς με βαθειά περίσκεψη, να μη θέλεις να επιδεικνύεσαι, και να έχεις όλη την προσοχή σου στραμμένη, σαν σε κατάσταση εκστάσεως, προς την καρδιά σου· γιατί οι δαίμονες φοβούνται τη βαθειά περίσκεψη, όπως οι κλέφτες τους σκύλους».
(Κλίμαξ Ιωάννου Σιναϊτη, εκδ. ΕΠΕ σελ. 195)

Αυτογνωσία (Β'). Αντιμέτωποι με τον εαυτό μας!

Α) Εαυτός, ο μεγαλύτερος εχθρός

«Ο Ανάχαρσης από τη Σκυθία, όταν ρωτήθηκε από κάποιον ποιο είναι εχθρικό για τους ανθρώπους, είπε: «Οι ίδιοι για τους εαυτούς τους»
(Σταλαγμοί αρχαίας σοφίας, Αγγελική Ζαχαριά σελ. 47)

«Κανείς δεν είναι τόσο πολύ εχθρός του ανθρώπου, όσο ο ίδιος στον εαυτό του»
(όσιος Μάρκος ο Ασκητής)

«Υπάρχει μια αρχαία ινδιάνικη προσευχή που λέει:
«Αναζητώ τη δύναμη
Όχι για να γίνω
Σπουδαιότερος από τον αδελφό μου
Αλλά για να πολέμήσω
Τον μεγαλύτερο εχθρό, τον Εαυτό μου»
(στο Αγκαλιά με τον εαυτό μας, Ντέμη Σταυροπούλου σελ. 165)

Ο αυτοκράτωρ του Βυζαντίου Αρκάδιος είχε εξοργιστεί φοβερά εναντίον του αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου. Μια μέρα εξέφρασε αυτό το μίσος του μπροστά σε μια παρέα αυλικών του που ήταν όλοι διεστραμμένοι. Πέντε από αυτούς έδωσαν τη γνώμη τους
Ο πρώτος του είπε να τον εξορίσει ώστε να μην τον ξαναδεί. Ο δεύτερος είπε να του δημεύσει όλα τα αγαθά. Ο τρίτος να τον φυλακίσει. Και ο τέταρτος βρήκε σαν μόνη λύση να τον φονεύσει για να απαλλαγεί οριστικά. Ο πέμπτος όμως που ήταν πιο έξυπνος και πιο διεστραμμένος τους είπε:
- Πλανάσθε όλοι. Με τίποτα από αυτά δεν μπορούμε να εκδικηθούμε τον επίσκοπο Ιωάννη. Όπου και να τον εξορίσουμε θα είναι η πατρίδα του. Αν του δημεύσουμε τα αγαθά, το κακό θα το πάθουν οι φτωχοί του. Αν τον φυλακίσουμε, θα του ανοίξουμε τους ουρανούς.
Μόνο μία εκδίκηση υπάρχει για αυτόν. Βρείτε τρόπο να τον εξαναγκάσετε να αμαρτήσει. Τον ξέρω καλά. Αυτός ο άνθρωπος δεν φοβάται τίποτα άλλο στον κόσμο αυτόν παρά μόνο την αμαρτία…

Β) Η αυτογνωσία μας κάνει καλύτερους
«αρρώστια γνωρισμένη, η μισή θεραπευμένη»
(Ελληνική παροιμία)

«Ας προσπαθήσουμε να γνωρίσουμε καλά τον εαυτό μας, να γνωρίσουμε καλά τα τραύματα της ψυχής μας· γιατί τότε μόνον θα μπορέσουμε να χρησιμοποιήσουμε τα κατάλληλα για τη θεραπεία φάρμακα. Γιατί εκείνος που αγνοεί την αρρώστια του, δε θα λάβει κανένα μέτρο για τη θεραπεία της».
(Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος )

«Τα λάθη του παρελθόντος σου κάμε τα οδικές πινακίδες, που θα δείχνουν το δρόμο προς την επιτυχία του μέλλοντος»

«Μακάριος είναι ο άνθρωπος που γνωρίζει την ασθένειά του. Διότι αυτή η γνώση τού γίνεται θεμέλιο, ρίζα και αρχή κάθε αγαθοσύνης. Όταν δηλαδή μάθει κανείς και αισθανθεί αληθινά την ασθένειά του, τότε περισφίγγει την ψυχή του από την χαυνότητα, που αμαυρώνει την γνώση, και εξασφαλίζει για τον εαυτό του περιφρούρηση. Κανένας όμως δεν μπορεί να αισθανθεί την ασθένειά του, αν δεν υποβληθεί για λίγο σε πειρασμούς, που καταπονούν είτε το σώμα είτε την ψυχή»
(όσιος Ισαάκ ο Σύρος εκδ. ΕΠΕ τομ. 8Α σελ. 327)

Γ) Δεν γνωρίζουμε τον εαυτό μας

«Το να αγνοούμε τους εαυτούς μας είναι φοβερότερο από τη χειρότερη μορφή μανίας και παραλογισμού. Καθόσον η μανία είναι φυσικό νόσημα, ενώ η άγνοια του εαυτού μας είναι αποτέλεσμα διεφθαρμένης προαιρέσεως»
(Παιδαγωγική Ανθρωπολογία Ιωάννου Χρυσοστόμου, Χαρώνη Βασιλείου αριθμ. κειμένου 1379)

«Με τον ίδιο δηλαδή τρόπο που τα σωματικά μας μάτια, όταν μεν υγιαίνουν, όλα μπορούν να τα δουν, μέχρι και τα κουνούπια που πετούν στον αέρα. Όταν όμως σκεπάζονται από θολούρα, αν μεν τους συναντήσει κάτι μεγάλο, αυτό το βλέπουν αμυδρά, ενώ τα μικρά δεν τα αισθάνονται με την αίσθηση της όρασης, έτσι και η ψυχή, αν με την προσοχή λεπτύνει την τύφλωση που συμβαίνει σε αυτήν λόγω της αγάπης στον κόσμο, τότε, και τα πιο μικρά της πταίσματα, τα θεωρεί ως πολύ μεγάλα»
(άγιος Διάδοχος Φωτικής στο Η θεραπευτική των πνευματικών νοσημάτων, Jean Claude Larchet τόμος Β σελ.165,η μετάφραση δική μας)

- Μπορεί, γέροντα, κανείς να πιάνει λεπτομέρειες και τα χονδρά σφάλματα να μην τα πιάνει;
- Πώς δεν μπορεί! Μια φορά ένας γνωστός μου πνευματικός μου διηγήθηκε το εξής περιστατικό: Μια γυναίκα, όταν πήγε να εξομολογηθεί, έκλαιγε συνέχεια και έλεγε: «Δεν ήθελα να την σκοτώσω». «Κοίταξε, της είπε ο πνευματικός, αν υπάρχει μετάνοια, ο Θεός συγχωρεί, συγχώρεσε τον Δαβίδ».
«Ναι, αλλά δεν το ήθελα», έλεγε εκείνη. «Καλά, πώς έγινε και την σκότωσες;», την ρώτησε ο πνευματικός. «Να, καθώς ξεσκόνιζα, την χτύπησα με την πετσέτα και την σκότωσα τη μύγα. Δεν το ήθελα»! Εν τω μεταξύ αυτή κορόιδευε τον άντρα της, είχε εγκαταλείψει τα παιδιά της, είχε διαλύσει το σπίτι της και γύριζε στους δρόμους, και αυτά τα ανέφερε σαν να μην συνέβαινε τίποτα. «Γι αυτά χρειάζεται κανόνας», της λέει ο πνευματικός. «Και γιατί χρειάζεται για αυτά κανόνας;», λέει στον πνευματικό. Εμ, πώς να βοηθηθεί αυτή;
(Παϊσίου, Λόγοι Γ σελ 127)

«Στο Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, ο διοικητής ενός συντάγματος χρειαζόταν 20 εθελοντές για μια πολύ δύσκολη αποστολή. Στο προσκλητήριο έθεσε το ερώτημα: «Ποιος από σας δεν έκανε ποτέ λάθος στη ζωή του;».
Οι περισσότεροι στρατιώτες βγήκαν μπροστά και με περηφάνια δήλωσαν πως υπήρξαν αλάνθαστοι. Κάποιοι άλλοι έμειναν πίσω και σιωπούσαν. Ο αξιωματικός τους εξέτασε και από αυτούς διάλεξε τους ανθρώπους που χρειαζόταν, γιατί αυτοί είχαν επίγνωση των ατελειών και της αδυναμίας τους»
(Ημεροδείκτης εκδόσεων ο Λόγος)

Αυτογνωσία (Γ΄). Το βάθος της ψυχής και το ψάξιμο!

 

«Ψυχής πείρατα ιών ουκ αν εξεύροιο πάσαν επιπορευόμενος οδόν· ούτω βαθύν λόγον έχει»

Τα σύνορα της ψυχής δε θα μπορέσεις να τα ανακαλύψεις όσο κι αν προχωρήσεις, έστω κι αν πορευθείς πάνω σε όλους τους δρόμους τόσο βαθύ λόγο έχε η ψυχή.
(Ηράκλειτος)

«Η επιστημονική και φιλοσοφική γνώση μπορεί να διατυπωθεί με ορισμούς, αλλά το πρόσωπο είναι πάνω από κάθε ορισμό, και κατά συνέπεια άγνωστο εξωτερικά· μόνο το ίδιο μπορεί να αποκαλύψει τον εαυτό του. Αφού ο Θεός είναι κρυμμένος, έτσι και ο άνθρωπος έχει μυστικά βάθη».
(Γέροντας Σωφρόνιος, Η ζωή Του ζωή μου. Σελ. 57-58))

«βαθεῖα ἡ καρδία παρά πάντα, καὶ ἄνθρωπός ἐστι· καὶ τίς γνώσεται αὐτόν»
(Ιερεμίας 17,9-10)

Όργωνε βαθιά, να έχεις πολύ σιτάρι
αρχαίο ανεξερεύνητο ορυχείο
με κοιτάσματα άγνωστα η ψυχή σου
σκάψε βαθιά να βρεις το χρυσάφι σου.

Υπάρχουνε λύπες που κανείς δεν τις ξέρει.
Υπάρχουνε βάθη που δεν τ΄ ανιχνεύει
ο ήλιος. Όρη σιωπής περιβάλλουν τα χείλη.
Και σιωπούν όλοι οι μάρτυρες. Τα μάτια δε λένε.
Δεν υπάρχουνε σκάλες τόσο μεγάλες
να κατέβει κανείς ως εκεί που ταράζεται
του ανθρώπου ο πυρήνας. Αν μιλούσε η σιωπή,
αν φυσούσε, αν ξέσπαγε – θα ξερίζωνεν όλα τα δέντρα του κόσμου.
(Νικηφόρος Βρεττάκος, Χορικό)

- Η ασυνείδητη περιοχή κατέχει το μεγαλύτερο μέρος της προσωπικότητας
Οι ψυχολογικές θεωρίες διδάσκουν συνήθως ότι η περιοχή αυτή κατέχει τα 9/10 σχεδόν της προσωπικότητας του ανθρώπου. Αν δε, όπως είπαμε ληφθεί υπ όψη η διδασκαλία της χριστιανικής ανθρωπολογίας (Δογματικής), για την αμαύρωση και αχρείωση του «κατ’ εικόνα» από την αμαρτία, τότε ασφαλώς και από την άποψη αυτή είναι δυνατόν να γίνει παραδεκτή η παραπάνω θέση των ψυχολογικών θεωριών.
(Ενδεικτικά μνημονεύουμε εδώ σχετική παρατήρηση του Αγίου Μακαρίου του Αιγυπτίου,
«Το τίμιο σκεύος της ψυχής έχει πολύ μεγάλο βάθος, τόσο που λέγει· «ο ίδιος ο Θεός ερευνά την άβυσσο και τη καρδιά του ανθρώπου (Σοφ. Σειράχ 42,18)». Διότι όταν ξέκλινε ο άνθρωπος από την εντολή του Θεού, και βρέθηκε κάτω από την επίδραση της αμαρτίας, αφού τον αιχμαλώτισε αυτή, που και αυτή είναι σαν μία άβυσσος πικρίας με μεγάλο βάθος, μπαίνοντας μέσα στον άνθρωπο κυρίεψε τους χώρους της ψυχής μέχρι τα πιο βαθιά μέρη της. Ας παρομοιάσουμε την ψυχή που ενώθηκε με την αμαρτία σαν ένα μεγάλο δέντρο, που έχει πολλά κλωνάρια, και τις ρίζες του βαθιά ριζωμένες μέσα στη γη· έτσι και τους χώρους που βρίσκονται μέσα στα πιο βαθιά μέρη της ψυχής τους κυρίευσε η αμαρτία που μπήκε εκεί και αναπτύχθηκε με τη συνήθεια και την παρεμπόδιση του αγαθού…».Ομιλία ΜΑ παράγρ. Α -η μετάφραση από τις εκδ. ΕΠΕ σελ. 563-. Επίσης στο ίδιο «το μεγαλύτερο μέρος εξουσιάζεται από την αμαρτία και ένα μέρος από την χάρη και υποκλέπτεται και δεν γνωρίζει»
(Ιωάννου Κορναράκη, Μαθήματα Εξομολογητικής σελ. 64-65)

«Ο γέροντας Πορφύριος είχε παρακολουθήσει μερικά μαθήματα ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο, για να του λυθεί η απορία, πώς είναι δυνατόν να υπάρχουν ψυχίατροι που δεν πιστεύουν στην ύπαρξη της ψυχής. Και συμπέρανε:
Οι ψυχίατροι και οι ψυχολόγοι μοιάζουν με τον τυφλό, που με την αφή προσπαθεί να καταλάβει τα πράγματα που βρίσκονται γύρω του. Η ψυχή είναι πολύ βαθειά και μόνο ο Θεός τη γνωρίζει»
(Δ. Τάτση, Διδαχές Γερόντων, σ. 147)

«Χρώμα πάνω στο χρώμα,
πώς να διακρίνεις τη σκουριά;»
(Τάσος Κόρφης στο Αγκαλιά με τον εαυτό μας,Ντέμη Σταυροπούλους σελ. 151)

«Ενδον σκάπτε. Ενδον η πηγή του αγαθού και αεί αναβλύειν δυναμένη, εάν αεί σκάπτεις»
(=Σκάβε μέσα σου! Μέσα σου είναι η πηγή του καλού και θα αναβρύζει ακατάπαυστα, αν ακατάπαυστα σκάβεις)
(Μάρκος Αυρήλιος)

«Ολο ξεχνάμε να κατεβούμε στο βυθό.
Δεν βάζουμε τα ερωτηματικά μας αρκετά βαθιά»
(Βιττγκενστάιν)

Ερωτήθη κάποτε ένας ερημίτης:
- Πώς πρέπει να αντιμετωπίζουμε τους επαίνους και τα εγκώμια;

ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ «ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΤΑΡΙΟΝ»

ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ

«ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΤΑΡΙΟΝ»

                        

ΔΗΛΑΔΗ  ΒΙΒΛΙΟ ΨΎΧΩΦΕΛΕΣΤΑΤΟ  ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΕΙ

   Σύντομη διδασκαλία πρός τόν Πνευματικό πώς νά έξομολογή μέ βοηθό τούς Κανόνες τού άγίου Ίωάννου τού Νηστευτού έξηγημένους μέ άκρίβεια, γλαφυρή συμβουλή πρός τόν μετανοούντα πώς νά έξομολογήται, όπως πρέπει καί λόγο ψυχωφελή περί μετάνοιας.

 

 Άπόδοσις στην Νεοελληνική ύπό      

 Βενεδίκτου Ίερομονάχου Αγιορείτου (2η,Έκδοσις)

                              

  Έκδοσις   Συνοδία Σπυρίδωνος Ίερομονάχου Ιερά Καλύβη 

«'Άγ. Σπυρίδων Α» Νέα Σκητη Άγ. Όρους 2013

ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ

    Μετά άπό ώρισμένες έκδόσεις των έργων τού άγιου Νικοδήμου τού Αγιορείτου στήν Νεοελληνική καί τήν άμεση άποδοχή τού έργου, προβαίνουμε, μέ τήν χάρι τού Θεού καί κατόπιν παρακλήσεως έν Χριστώ άδελφών, στήν έκδοσι τού Έξομολογηταρίου μέ άπόδοσι στήν Νεοελληνική.

    Καί αύτό, διότι μετά τήν έπιβολή πρό τινων έτών τής Νεοελληνικής καί δή τού μονοτονικού συστήματος στήν χώρα μας, οί νεώτεροι άδυνατούν νά κατανοήσουν τά ώραιότατα κείμενα τών Πατέρων τής Έκλησίας μας.

    Γι’ αύτό τόν σκοπό έκδώσαμε τά όσα έργα τού Αγίου Νικοδήμου έχουν έκδοθή άπό τήν ταπεινή Συνοδία μας μέ κύριο σκοπό τήν ώφέλεια τού Ορθοδόξου Χριστιανικού πληρώματος.

                          * * *

    Μετά τήν περάτωσι τής έργασίας του στά συγγράμματα τού Αγίου Συμεών τού Νέου Θεολόγου, ό Άγιος Νικόδημος, άσχολήθηκε μέ τήν σύνταξι «Έξομολογηταρίου», εντελώς άγνώστου μέχρι τότε στήν Εκκλησία. Στό βιβλίο αύτό ό Άγιος Νικόδημος άποδείχθηκε μέγας ψυχολόγος, δεινός έρμηνευτής τών ’Επιτιμίων τών Ιερών Κανόνων, πατρικώτατος κήρυκας τής μετάνοιας, ποταμός στίς γνώσεις περί έπιτιμίων καί κανόνων, ’Ιατρός Μοναζόντων, Λαϊκών, Ιερωμένων, έμπειρότατος, προσφφόμεανος ώς άδελφός, ώς πατέρας, ώς υιός, συζητώντας μέ μτγάλη πειστικότητα καί έπιχαρηματολογία μέ τόν Πνευματικό ή τόν μετανοούντα. Είναι τόσο γλυκύς καί κατανυκτικός στήν άνάπτυξι τού Μυστηρίου πφί μετανοίας καί έξομολογήσεως, ώστε καί τούς άδιάφορους νά διεγείρη πρός μετάνοια.

  

 

 Ή καρποφορία τού «Έξομολογηταρίου» ύπήρξε πάρα πολύ άποτελεσματική. Όπως άναφέρει ό βιογράφος του Εύθύμιος «Όλοι οί πληγωμένοι άπό τίς άμαρτίες άφηναν τούς Αρχιερείς καί Πνευματικούς καί έτρεχαν στόν ρακενδύτη Νικόδημο, γιά νά βρούν τήν θεραπεία τους καί παραμυθία τών θλίψεών τους· όχι μόνον άπό τά Μοναστήρια καί τίς Σκήτες καί τά Κελλιά, άλλά καί πολλοί χριστιανοί έρχονταν άπό διάφορα μέρη γιά νά δούν καί παρηγορηθούν στίς θλίψεις τους άπό τόν Νικόδημο...».

    Ή συναναστροφή του μέ πλήθη άμαρτωλών όλων τών τάξεων άνέδειξε τόν Όσιο πνευματικό καθοδηγητή καί ιατρό μοναδικό. Πόσο έμπειρος ήταν! Γνώριζε, μέ τήν χάρι τού Θεού, όλες τίς λεπτομέρειες τής άμαρτίας, όπως καί οί Άγιοι Πατέρες. Προλάμβανε τά μεγάλα μέ τήν θεραπεία τών κινήσεων τής άμαρτίας, άνέλυε τά αίτια, ευρισκε τίς πηγές τών παθών. Είναι ένας μοναδικός λαϊκός Πνευματικός Έξομολόγος. Είναι ενήμερος σέ όλα τά είδη καί τούς τρόπους θεραπείας. Φιλάνθρωπος, αύστηρός, έπιεικής, πότε συγχωρεί, πότε δεσμεύει, πάντα μέ άγάπη καί μέ διάκρισι. Συνεδύαζε τόν Πνευματικό πατέρα μέ τόν νομομαθή τής ’Εκκλησίας, συνέπλεκε τήν άγάπη μέ τήν τέχνη. "Εχει έτοιμα στόν νού του ρητά άγιογραφικά καί Πατερικά, κατάλληλα γιά κάθε περίστασι. Οί ύποσημειώσεις του άποτελούν τό μισό βιβλίο. ’Εδώ βρίσκεται τό πέλαγος τών Κανονικών του γνώσεων. Έχει ύπ’ όψι του όλους τούς Ερμηνευτές. Τίποτε δέν τού διαφεύγει. Συνέχεια παραπέμπει στούς Ιερούς Κανόνας, ώστε μέ τό κύρος τους νά πείση τούς Πιστούς.

  

 Τό «Έξομολογητάριον» άποτελεί συλλογή τών 38 Κανόνων τού Αγίου Ίωάννου τού Νηστευτού καί τών 17 ’Επιτιμίων του, τά όποια βρίσκονταν στις Βιβλιοθήκες τών Ιερών Μονών. Τούς Κανόνες αύτούς ερμηνεύει. Περιλαμβάνει Πρόλογο, όπου καθορίζει τά καθήκοντα τών Πνευματικών καί ύποδεικνύει τούς κόπους, τούς όποίους οφείλουν νά καταβάλουν γιά τήν διάσωσι τών λογικών προβάτων. «Διά νά συμβοηθήσωμεν», λέει, «εις τόν μέγαν τούτον κόπον τών Πνευματικών, έπεμελήθημεν νά συνάξωμεν άπό διαφόρους Πατέρας τήν παρούσαν Βίβλον». Καί στρεφόμενος πρός τούς Πνευματικούς γράφει: «Δεχθήτε, λοιπόν, ώ Σεβασμιώτατοι Πνευματικοί, μετά πατρικής εύμενείας τό μικρόν τούτο Βιβλιάριον καί, άναγινώσκοντες καί βοηθούμενοι, μή παύσητε άπό τού νά δέησθε τού Θεού ύπέρ τών άμαρτωλών ψυχών έκείνων, όπου έκοπίασαν εις τούτο....Έρρωσθε».

    Ακολουθεί μεγάλης έκτάσεως διδασκαλία πρός τόν Πνευματικό γιά τά προσόντα, πού πρέπει νά έχη καί τίς άρετές. Αναπτύσσει τήν έξέτασι τού μετανοούντος μέ βάσι τίς δέκα έντολές. 'Υποδεικνύει στόν Πνευματικό, πώς νά έξετάζη τίς περιστάσεις τής τελέσεως τής άμαρτίας, τό ποιος άμάρτησε, σέ τί, γιατί, πού, πώς, πότε, πόσες φορές, ποιά ήταν ή πνευματική του κατάστασις καί ποιά ήταν ή συμπεριφορά του μετά τήν άμαρτία. Στήν συνέχεια εισέρχεται στά έσώτερα, στό έσωτερικό θέατρο τών λογισμών τού έξομολογούμενου, όπου διδάσκει τί είναι οί λογισμοί, τά είδη τους, τήν προέλευσί τους, τόν τρόπο θεραπείας τους.

ΤΑ ΙΕΡΑ ΜΝΗΜΟΣΥΝΑ «Εύχαι ύπέρ των κεκοιμημένων»

ΤΑ ΙΕΡΑ ΜΝΗΜΟΣΥΝΑ

«Εύχαι ύπέρ των κεκοιμημένων»

Δέονται λοιπόν ύπέρ ήμών οι κεκοιμημένοι καί μάς ένθυμοΰνται. Τί τό φυσικώτερον λοιπόν νά ένθυμούμεθα καί έμεΐς έκείνους καί νά προσευχώμεθα δι αύτούς; "Αλλωστε ή χριστιανική άγάπη διατηρείται βεβαία καί (οχυρά άκόμη καί μετά τόν θάνατόν μας (Α' Κορ. ιγ' 8). Διά νά μή εϊπωμεν άτι μετά τόν θάνατον τοΰ προσφιλούς μας ή άγάπη πρός τόν πρόσωπόν του γίνεται καθαρωτέρα, άφοΰ λησμονοϋνται πλέον τά έλαττώματα, τά όποια ώς άνθρωπος παρουσίαζεν είς την ζωήν του.

Επειδή λοιπόν ή άγάπη μας μένει, διά τούτο ή Μητέρα Εκκλησία καθιέρωσε ευθύς έξ άρχής ειδικές εύχές ύπέρ τών κεκοιμημένων καί ώρισεν είς καθωρισμένες ήμέρες μνημόσυνα ύπέρ αύτών. "Αλλωστε, κατά τόν Ιερόν Χρυσόστομον, τό μνημόσυνον τών κεκοιμημένων «έπι τών φρικτών μυστηρίων» άπαντάται άπό πολύ παλαιό. Έχει νομοθετηθή άπό τούς άγιους ’Αποστόλους . Κατά τόν άγιον Ίωάννην τόν Δαμασκηνόν «οί μαθηταί τοΰ Σωτήρος και θείοι Απόστολοι» είναι έκεΐνοι, πού έθέσπισαν νά ένθυμούμεθα τούς πιστούς, οί όποιοι έκοιμήθησαν,«έπι τών φρικτών και άχράντων καί ζωοποιών μυστηρίων». Καί τήν Άποστολικήν αύτήν παραγγελίαν ή Εκκλησία τοϋ Χριστού «άπό περάτωνμέχρι περάτων» τής οικουμένης τήν κρατεί «βεβαίως καί λίαν άναντιρρήτως» μέχρι σήμερον καί θά συνεχίζη νά τήν κρατή μέχρι «τής τοϋ κόσμου λήξεως». Οι θείοι 'Απόστολοι, προσθέτει ό Ιερός Πατήρ, έθέσπισαν τούτο όχι χωρίς λόγον καί όχι ματαίως· όχι άπλώς και ώς έτυχε. Διότι ή «απλανής (=χωρίς πλάνην) θρησκεία τών Χριστιανών» δέν παρέλαβε τίποτε τό μή ωφέλιμον· «Αλλά πάντα έπωφελή καί θεάρεστα καί λίαν όνησιφόρα (=χρήσιμα, ώφέλιμα), καί σωτηρίας μεγίστης πρόξενα» .

"Ηδη ό Τερτυλλιανός (200 μ.Χ.) μνημονεύει συνεχώς (Ιδιαιτέρως εις τό βιβλίον τού «Περί στεφάνου») τών λειτουργιών, οι όποιες έγίνοντο ύπέρ τών κεκοιμημένων, Ό Ιερομάρτυς Κυπριανός, έπίσκοπος Καρχηδόνος (250), είς τήν 37ην 'Επιστολήν του μάς πληροφορεί ότι οΐ Χριστιανοί έθεωροΰσαν βασικόν καθήκον νά προσφέρουν θυσίες καί προσευχές ύπέρ τών Μαρτύρων. Ό Άρνόβιος ό πρεσβύ τερος είς τό «Κατά ’Εθνικών» έργον του (περί τό 305) άναφέρει ότι oi Χριστιανοί κατά τις Ιερουργίες των άνέπεμπαν δεήσεις ύπέρ άνα- παύσεως καί σωτηρίας τών κεκοιμημένων. 'Επίσης ό άγιος 'Αμβρόσιος, έπίσκοπος Μεδιολάνων (330-397), έτελοΰσε θείες Λειτουργίες ύπέρ τού Ούαλεντινιανοΰ, τού Θεοδοσίου καί τού άδελφοΰ του Σατύρου. «Αί Άποστολικαί Διαταγαί» (4ος αιών) άναφέρουν ώραιοτάτην εύχήν «ύπέρ τών άναπαυσαμένων έν Χριστώ Αδελφών ήμών». Δι αύτής οι πιστοί έζητοΰσαν «οπως ό φιλάνθρωπος Θεός», ό όποιος προσεδέχθη τήν ψυχήν τού κοιμηθέντος, συγχωρήση είς αύτόν «παν Αμάρτημα έκούσιον καί Ακούσιον» καί φανή ίλεως είς αύτόν. Κατατάξη δέ τούτον «έν τώ κόλπω τών Πατριαρχών καί τών Προφητών καί τών Αποστόλων καί πάντων τών άπ' αίώνος τώ Θεώ εύαρεστησάντων», έκεΐ όπου δέν ύπάρχει «λύπη καί οδύνη καί στεναγμός» (Ήσ. λε' 10) . Έξ άλλου ό Ιερός Αύγουστΐνος (354-430) έγραψεν όλόκληρον βιβλίον περί τών τελουμένων λειτουργιών ύπέρ τών κεκοιμημένων.

Έπί πλέον όλες οί θείες Λειτουργίες μας περιλαμβάνουν δεήσεις καί προσευχές ύπέρ τών κεκοιμημένων. Τοιουτοτρόπως είς τήν Λειτουργίαν τοϋ άγιου Μάρκου ή εύχή ζητεί όπως ό Δεσπότης Χριστός άναπαύση τις ψυχές τών κεκοιμημένων «έν ταΐς σκηναϊς, έν τη βασιλεία Του, χαριζόμενος» εις αύτούς καί τις ύποσχέσεις του. Εις τήν Λειτουργίαν τοϋ άγιου Ιακώβου τού Άδελφοθέου, μετά τήν άνάμνησιν τών αγίων 'Αποστόλων, Προφητών καί λοιπών άγιων, παρακαλοϋ μεν τον Θεόν ύπέρ έκείνων, τών όποιων «έμνήσθημεν και ών ούκ έμνήσθημεν 'Ορθοδόξων» καί ζητοϋμεν νά τούς κατατάξη «έν χώρα ζώντων έν τη βασιλεία Του, έν τή τρυφή τοϋ Παραδείσου, έν τοϊς κόλποις ’Αβραάμ, ’Ισαάκ καί Ιακώβ», έκεί όπου «έπισκοπεϊτό φως τοϋ προσώπου Του καί καταλάμπει διά παντός». ’Επίσης είς τήν Λειτουργίαν τοϋ άγιου Κλήμεντος, Πάπα Ρώμης, μαθητου τοϋ άποστόλου Πέτρου, ό Ιερεύς δέεται «καί ύπέρ πάντων τών εύαρεστησάντων τώ Θεώ Αγίων, Πατριάρχων, Προφητών, Δικαίων, Αποστόλων, Μαρτύρων, 'Ομολογητών, ’Επισκόπων» καί γενικώς όλων τών τάξεων τών κληρικών καί άκόμη «ύπέρ τών Παρθένων, λαϊκών, καί πάντων, ών αύτός (ό Θεός) έπίσταται (γνωρίζει) τά ονόματα»

Γενηθήτω φως·και εγένετο φως.Το πρώτο φως στην Αγία Γραφή & την Επιστήμη

 

«Γενηθήτω φως»

Η πρώτη ημέρα του δημιουργικού έργου του Θεού εγκαινιάζεται με τη δημιουργία του φωτός διά του λόγου του. Το φως ήταν φυσικό και απαραίτητο να προηγηθεί των λοιπών δημιουργημάτων, γιατί η ύπαρξη του θα αποτελούσε προυπόθεση γι΄αυτά. Έτσι ολόκληρη η θεία δημιουργία λαμβάνει χώρα στο φως.

Ο απόλυτος έλεγχος του Θεού πάνω στον κόσμο καθίστατε ήδη φανερός από τη λιτή, λακωνική δημιουργική εντολή «γενηθήτω φως». Η προστακτική «γενηθήτω», όπως η έννοια του ρ. γίγνομαι ( είμαι, υπάρχω) δηλώνει, καλεί το φως να λάβει ύπαρξη, ν΄αποκτήσει υπόσταση. Ο Θεός προστάζει, όχι βέβαια χρησιμοποιώντας τη φωνή του, κατά τις ανθρώπινες αναλογίες, αλλά κινούμενος καθαρά από εσωτερική διάθεση και επιθυμία. «Ο Θεός ου δείται φωνής, αρκούσης αυτώ τής βουλήσεως» (102).
Το πρόσταγμα του δεν είναι ο θείος λόγος, που «εκπέμπεται» διά του φωνητικού οργάνου, ερμηνεύουν οι πατέρες, αλλά το θείο θέλημα (103). Το πρόσταγμά του δεν είναι ο θείος λόγος, που «εκπέμπεται» διά του φωνητικού οργάνου, ερμηνεύουν οι πατέρες, αλλά το θείο θέλημα. Το πρόσταγμα αυτό προυποθέτει τη δύναμη του και αντικατοπτρίζει ουσιαστικά το δημιουργικό του έργο «το πρόσταγμα έργον ην» (104).

Με το «γενηθήτω» το φως αποσπάται αυτομάτως από το ανενεργό και σκοτεινό χάος και ενεργοποθείται από το πνεύμα του Θεού, προκειμένου να καταστεί το θεμέλιο ολόκληρης της οργανικής ζωής στον κόσμο. Διαχωρίζεται δηλ. από την πρωταρχική ύλη, εντός της οποίας τα δημιουργήματα δεν είχαν ξεχωριστή ύπαρξη και κάθε στοιχείο ήταν αδιαχώριστο από τα άλλα.

Το φως εμφανίζεται εδώ ως ένα άυλο φαινόμενο, ή ακριβέστερα σαν μια κατάσταση της ύλης, που μπορούσε να υπάρξει αυτοτελώς χωρίς τη φυσική του πηγή, τον ήλιο, ο οποίος θα δημιουργηθεί την Τετάρτη ημέρα. Γεννάται δε ευλόγως το ερώτημα, που η φυσική εμπειρία του ανθρώπου υπαγορεύει πώς εξηγείται αυτό, αφού η αίσθηση του σχετίζεται με την ύπαρξη των ουρανίων σωμάτων ως πηγής, η οποία το εκπέμπει; Ορισμένοι ερμηνευτές υποστηρίζουν ότι στη δημιουργία του «ουρανού και της γης», που προηγήθηκε (1,1), εμπερικλείονται και τα ουράνια σώματα, μεταξύ των οποίων και ο ήλιος ως πηγή του φωτός (105). Άλλοι πάλι διακρίνουν την ύπαρξη του στη λάμψη που εξέπεμπε η βιαία σύγκρουση και τριβή των στοιχείων της ύλης κατά τη διάρκεια της ενεργοποίησης και τακτοποίησής της (106).

Ανάλογο είναι επίσης και το ερώτημα, γιατί το φως δημιουργείται πρώτο μεταξύ των θείων δημιουργημάτων, συμπεριλαμβανομένου και του αστρικού συστήματος, το οποίο σχετίζεται άμεσα με την ύπαρξη του; Οι απαντήσεις που δίδονται σε αυτό συνοψίζονται στις ακόλουθες τέσσερις :
α: Η δημιουργία του φωτός προηγείται εκείνης των λοιπών δημιουργημάτων, επειδή
καθιστά δυνατή τη χρονική διαδοχή εντός της οποίας τοποθετείται ο κόσμος, δηλ. το βασικό κύκλο του χρόνου και της τάξης. Ή, άλλως, με τη δημιουργία του στην αρχή του δημιουργικού έργου του Θεού τίθεται η βάση της χρονικής τάξης πρίν από την δημιουργία του «κοσμοχώρου» (107).
β: Η δημιουργία του φωτός προηγείται, αφ΄ενός μέν γιατί αποτελεί ουσιώδες στοιχείο για τη ζωή, το οποίο μάλιστα σχετίζεται άμεσα με το χρόνο, και αφ΄ετέρου γιατί συμβολίζει την παρουσία του ιδίου του Θεού στον κόσμο και προοιωνίζει της εμφάνιση της ζωής.
γ: Η δημιουργία του φωτός προηγείται για πρακτικούς λόγους, αφού θ΄αποτελούσε της βάση της τάξης και της εργασίας.
δ: Για τους ανατολικούς λαούς το φως δεν συνδέεται κατ΄ανάγκη με τον ήλιο (108).

Ποιος είναι ο πλησίον μας, που ζητά ο Χριστός ν' αγαπήσουμε;

 

Ο Χριστός μας ζητά ν' αγαπήσουμε το Θεό πάνω απ' όλα και τον πλησίον μας όπως τον εαυτό μας, πόσες φορές όμως κι εμείς δεν αναρωτιόμαστε, υποκριτικά για γα δικαιολογήσουμε την έλλειψη αγάπης, ποιος είναι τελικά αυτός ο πλησίον που πρέπει ν' αγαπήσουμε;

Απάντηση σ' αυτό το ερώτημα προσπαθούν να μας δώσουν πολλοί φιλανθρωπικοί οργανισμοί σήμερα, προτείνοντας μας να βοηθήσουμε του συνανθρώπους μας απρόσωπα, δίνοντας κάποια χρήματα ή είδη που μας περισσεύουν και σπανιότερα να δώσουμε προσωπική εργασία ή και να συμμετέχουμε ακόμη πιο ενεργά στο έργο τους. Η βοήθεια των οργανισμών αυτών συνήθως απευθύνεται σε κάποιες ομάδες εμπερίστατων συνανθρώπων μας, που για διαφορετικό κάθε φορά λόγο έχουν ανάγκη από τη βοήθειά μας. Η προσπάθεια των οργανισμών αυτών είναι αξιέπαινη και το αποτέλεσμά της θεάρεστο, αλλά η μικρή συμβολή μας, υλική ή προσωπική, από το περίσσευμά μας δεν αρκεί για να καλύψει την εντολή του Χριστού για "αγάπη προς τον πλησίον, (τουλάχιστον) ίση με αυτή που έχουμε για τον εαυτό μας". Διαφορετική είναι η περίπτωση ανθρώπων που δίνουν τον εαυτό τους για τη βοήθεια προς τους πάσχοντες συνανθρώπους τους, η οποία ταιριάζει περισσότερο μ' αυτά που θα πούμε παρακάτω.

Όταν αναρωτιόμαστε ποιος είναι ο πλησίον μας, που πρέπει ν' αγαπήσουμε, σημαίνει ότι δεν αγαπούμε κανένα αρκετά, ώστε να τον νοιώσουμε σαν πλησίον μας. Αυτό συμβαίνει, επειδή δεν έχουμε κάνει τρόπο ζωής το πρώτο μέρος της εντολής της Αγάπης, δηλαδή την πάνω απ' όλα (και από τον εαυτό μας) Αγάπη προς τον Θεό Πατέρα, του οποίου είμαστε όλοι παιδιά. Αν η καρδιά μας δεν πλημμυρίσει από την Αγάπη προς το Θεό, που θα εκτοπίσει τη φιλαυτία μας, τότε δεν έχουμε περίσσευμα αγάπης για να το μοιραστούμε με τους συνανθρώπους μας. Αν δε νοιώσουμε παιδιά του Ουράνιου Πατέρα μας, τότε δεν μπορούμε να νοιώσουμε τους συνανθρώπους μας αδελφούς μας, κομμάτι του εαυτού μας, μοναδική οδό προς τη Βασιλεία των Ουρανών.

Όταν αγαπάμε τους αδελφούς μας (τουλάχιστον) όπως τον εαυτό μας, τότε οι ανάγκες τους γίνονται και δικές μας ανάγκες, ο πόνος τους δικός μας πόνος, η χαρά τους δική μας χαρά, η σωτηρία της ψυχής τους σωτηρία της δικής μας ψυχής. Μεριμνούμε και προσευχόμαστε για τους αδελφούς μας (τουλάχιστον) όπως μεριμνούμε και προσευχόμαστε και για τον εαυτό μας, έχοντας πάντα την ελπίδα μας για την ικανοποίηση όλων των αναγκών μας στο Θεό. Έτσι δεν θα πέσουμε στον πειρασμό της υπερηφάνειας, για τη βοήθειά μας προς τους συνανθρώπους μας, ούτε θ' απογοητευθούμε, αν δεν τα καταφέρουμε να βοηθήσουμε όσους θα θέλαμε και όπως θα θέλαμε. Κάθε πράξη αγάπης προς τον πλησίον γίνεται, επειδή αγαπούμε το Θεό κι είμαστε κι οι δυο παιδιά του και για να δοξάζεται τ' Όνομά Του (Ματθ. ε' 16). Ύστερα ευχαριστούμε και οι δύο το Θεό, που μας έδωσε τη δυνατότητα να επωφεληθούμε από την περίσταση αυτή. Για τις πράξεις αγάπης προς τους πλησίον μας δεν ζητούμε ούτε δεχόμαστε ανταπόδοση, επειδή έχουμε λάβει ήδη σαν ανταπόδοση την εσωτερική χαρά που φέρνει η τήρηση του θελήματος του Θεού και επειδή η αληθινή αγάπη "δεν ζητά ανταπόδοση" (Κορινθ. Α' ιγ' 5).

Αφού περιγράψαμε τα χαρακτηριστικά της χριστιανικής αγάπης προς τον πλησίον, ας δούμε και ποιος είναι ο πλησίον μας. Οπωσδήποτε πλησίον μας, για μας τους λαϊκούς, είναι τα μέλη της οικογένειάς μας, σύζυγος, παιδιά, γονείς, αδέλφια και οι λοιποί συγγενείς, τους οποίους η ζωή μας και οι πράξεις μας επηρεάζουν ούτως ή άλλως. Το ίδιο ισχύει και για όλους όσους έρχονται σε καθημερινή ή τακτική επαφή μαζί μας, όπως τους ανθρώπους που εργαζόμαστε μαζί τους, τους γείτονες, τα μέλη της ίδιας ενορίας, ομάδας, συλλόγου κλπ. Ο ορισμός του πλησίον όμως δεν περιορίζεται σ' αυτούς. Ο Καλός Σαμαρείτης με το θύμα των ληστών δεν είχαν καμιά σχέση, όμως ο Θεός έφερε τον τραυματισμένο στο δρόμο του Σαμαρείτη κι έτσι έδωσε την ευκαιρία σ' αυτόν να κάνει μια πράξη αγάπης και στον τραυματισμένο να επωφεληθεί απ' αυτή. Όταν η καρδιά μας είναι ανοιχτή και γεμάτη αγάπη ο Θεός φροντίζει να φέρει στο δρόμο μας ανθρώπους που μπορούν να ωφεληθούν απ' αυτή. Εμείς μένει να φροντίσουμε να είμαστε πάντα συνδεμένοι με την πηγή της Αγάπης και πρόθυμοι να κάνουμε το θέλημα Του, όποιο κι αν είναι αυτό.

Δεν υπάρχει κίνδυνος προσφέροντας αγάπη σε άγνωστους ανθρώπους, να τη στερήσουμε από τους οικείους μας, επειδή η αγάπη όταν μοιράζεται γίνεται περισσότερη και δε λιγοστεύει. Χρειάζεται όμως διάκριση, επειδή η αγάπη μας μπορεί να περισσεύει με τη Χάρη του Θεού, αλλά ως άνθρωποι έχουμε περιορισμένες δυνατότητες, που πρέπει να μοιράζονται με τέτοιο τρόπο, ώστε να μη σκανδαλίζονται, εκείνοι που έχουν ανάγκη από αυτές. Για παράδειγμα μια μητέρα δεν είναι σωστό να καθαρίσει το σπίτι της άρρωστης γειτόνισσάς της και ν' αφήσει το δικό της ακαθάριστο, ούτε να ταΐσει τους πεινασμένους της ενορίας της και ν' αφήσει το σύζυγο και τα παιδιά της νηστικούς. Η αληθινή αγάπη περιέχει και τη διάκριση και για όσα δεν προλαβαίνουμε ανθρωπίνως, υπάρχει πάντοτε η προσευχή και η εμπιστοσύνη στη Θεία Πρόνοια.

Ανάργυρος Φιλώτας